zamek Tenczyn w Rudnie

Podczas księżycowych nocy, na najwyższej wieży zamku wśród płomieni ukazuje się kobieta. Jej płaczowi towarzyszy szczęk żelastwa i znika wraz z wybiciem dzwonu w pobliskim klasztorze.

Między Chrzanowem a Krakowem leży Rudno– wieś podobna do wielu w tym regionie, jednak wyróżniają ją niebywale piękne ruiny zamku Tenczyn, o którym opowiada legenda.

Usytuowany jest na najwyższym wzgórzu Garbu Tenczyńskiego- na Górze Zamkowej 411 m n.p.m, która była niegdyś wulkanem. Pierwsza wzmianka o okolicy i zamku pochodzi z 1308r.

Zamek Tenczyn czy też Tęczyn, bo taką nazwę również spotkałam, wziął swoja nazwę od rodu Tęczyńskich i należał do największych zamków Małopolski. Przez trzy wieki zwany był drugim Wawelem, a zbudowany został w XIVw przez wojewodę krakowskiego- Andrzeja Tęczyńskiego. Wcześniej jego ojciec- Nawój z Morawicy założył tam osadę i podobno to on zapoczątkował budowę zamku stawiając drewniane zabudowania oraz zachowaną do dziś okrągłą gotycką basztę zwaną Dorotką.

CIEKAWOSTKA:

W tenczyńskiej twierdzy prowadzone były rozmowy dyplomatyczne, które doprowadziły do małżeństwa księcia Władysława Jagiełły z królową Jadwigą. To tam więziono najznamienitszych jeńców krzyżackich, którzy pojmani zostali w czasie bitwy pod Grunwaldem.

Średniowieczny zamek posiadał trzy baszty oraz basztę bramną, skrzydła mieszkalne i był otoczony murem. Z czasem warownię rozbudowano i w 1570r Jan Tęczyński uczynił z niej przepiękną renesansową rezydencję. Przebudował zamek dobudowując nowe skrzydła, wieże zdobiąc attykami oraz modnymi wówczas krużgankami. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1610r kiedy to następny z Tęczyńskich przemienił zamek w nowoczesną twierdzę bastejową wznosząc nowe fortyfikacje i przystosowując umocnienia do użycia broni palnej.

Kolejną właścicielką została w 1638r Izabela, która wyszła za Łukasza Opalińskiego i za panowania tego rodu zamek pełnił funkcje administratorską.

Podczas Potopu Szwedzkiego w 1656r zamek zdobyli Szwedzi, ale dopiero podstępem. Mimo obietnicy, że kapitulując obrońcy otrzymają wolność, większość została wymordowana.

Szwedzi szukali ukrytych tam podobno skarbów koronnych, ale nic nie znaleźli i po roku podpaliwszy zamek opuścili go.

CIEKAWOSTKA:

Jeżeli mowa o skarbach zamku Tenczyn, to jedynymi jakie tam można znaleźć są ametysty pozyskiwane ze skał, na których stoi zamek.

Pod koniec XVIIw zamek przejęli Lubomirscy częściowo go odbudowując.

Po nich władali nim Sieniawscy i Czartoryscy. Na wpół opuszczony zamek strawił w 1768r pożar jaki wybuchł od uderzenia pioruna. Rok później zamknięto kaplicę i opuszczono zamek.

Ostatnimi właścicielami od 1816r do końca II wojny światowej byli Potoccy z Krzeszowic. Za ich czasów, w 1912r przeprowadzono prace konserwacyjne i wówczas powstały kamienne schody prowadzące na piętro zamku głównego. Prace te kontynuowano po 1949r.

Zamkiem do końca XXw zajmowało się Bractwo Orlich Gniazd, które nie tylko dbało o porządek, ale również organizowało turnieje, pokazy walk i tańców średniowiecznych. Obecnie pieczę nad ruinami przejęła regionalna fundacja „Polskie Dziedzictwo- Zamek Tęczyński i Region Ziemi Krzeszowskiej”.

Od 2008r działa społeczna grupa „Ratuj Tenczyn”, której głównym celem jest ratowanie popadającego w ruinę zamku.

Wojewoda małopolski miał plan przekazania warowni jego ostatnim właścicielom- Potockim, ale póki co zabytek ma nieuregulowaną sytuacje prawną, bo formalnie jest własnością Skarbu Państwa, choć mają go przejąć prywatni właściciele.

Efekt jest taki, że w 2009r zamknięto bramy zamku dla zwiedzających i rok później ruszyły prace remontowe, na które środki pozyskane miały zagwarantować częściową restaurację do końca 2014r.

Miałam szczęście i udało mi się zobaczyć go od środka, choć najpierw obeszłam zamek straciwszy złudzenia na wejście, gdy zobaczyłam tych wszystkich ludzi, którzy „z pocałowaniem klamki” od niego odchodzili.

Do zamku prowadzi wjazd przez barbakan oraz długą na 60m sień i jest to jedyny w Polsce zamek z takim wjazdem. Mijając pozostałości niegdysiejszej wieży bramnej moim oczom ukazała się się wysoka baszta, resztki dwóch innych oraz pozostałości budynków mieszkalnych.

Kiedyś zamek posiadał trzy baszty: najstarsza nazywana Dorotką pochodzi z XIVw, kolejna- Izabela oraz baszta więzienna tzw. turma.

Do naszych czasów zachowały się ruiny dwóch bastei, które w czasach świetności miały kilka pięter, wykończone były attyką i posiadały otwory strzelnicze.

CIEKAWOSTKA:

Jedną z baszt zamku nazwano „Dorotka” najprawdopodobniej od imienia Doroty Tęczyńskiej, którą więziono tam aż do śmierci za to, że oddawała się „nieprzystojnym praktykom”.

Do zamku górnego wchodzi się przez wieżę bramną zwaną Nawojową, w której znajdują się drewniane schody. Kolejne prowadzą wzdłuż zewnętrznych murów kaplicy i wiodą do tej częśi zamku, która niegdyś posiadała krużganki oraz najstarszą, bo pochodzącą z XIVw część mieszkalną. Na dziedzińcu wewnętrznym znajdowała się kiedyś studnia, po której śladu nie ma, bo została zasypana.

Przepiękne ruiny dają jedynie blade wyobrażenie jak potężna musiała być kiedyś ta budowla. Samo obejrzenie z zewnątrz sprawiło mi wielką przyjemność, ale dopiero to, co zobaczyłam wewnątrz przerosło moje wyobrażenie. Widok z wieży na okolicę jest nie do opisania i mam nadzieję, że zamek zostanie odremontowany, albo przynajmniej będzie można go zwiedzić tak, jak zwiedza się potężne ruiny zamku Ogrodzieniec.

CIEKAWOSTKA :

W XVIw częstymi gośćmi na zamku był Mikołaj Rej i Jan Kochanowski. W 1787r ruiny te zwiedzał sam król Stanisław August Poniatowski. Zamek Tenczyn był wykorzystywany podczas nakręcania seriali: „Czarne Chmury” oraz „Rycerze i Rabusie”.