Jadąc z Kuźni Raciborskiej do Gliwic przejeżdża się przez Pilchowice. Ziemia tamtejsza porośnięta puszczą i niezamieszkała do początku XIII stulecia należała do Księstwa Opolskiego, a następnie do Księstwa Opolsko- Raciborskiego.
Wieś założyli niemieccy osadnicy pochodzący najprawdopodobniej z Flamandii i Frankonii, która z czasem stała się jedną z największych na Śląsku.
W połowie XVIw Pilchowice posiadały status miasteczka, który utraciły po II wojnie światowej. Stając się wówczas gminą wiejską zaprzestały używania swojego herbu.
Nazwa miejscowości może pochodzić od słowiańskiego imienia Pilch.
Istnieje też hipoteza, że może mieć związek z gryzoniem polnym- popielicą nazywaną potocznie pilchem, który licznie można było tam spotkać w ówczesnym czasie. Najwcześniejsze wspomnienie wsi pod nazwą Pilchowitz podchodzi z 1305r. Później widniała jako Pilchowicz, Pylhowicze, oraz Pilchowitz od 1736r, którą zamieniono wraz z dojściem Hitlera do władzy na Bilchengrund i taka obowiązywała do 1945r.
Początkowo należała do pogranicza śląsko- małopolskiego i w niewielkiej odległości od niej wyznaczono granicę dzielącą diecezję wrocławską i małopolską. Była w rękach biskupów wrocławskich, po których trafiła pod władanie świeckie.
W 1360r wymieniony został niejaki Staszko- rycerz, któremu książę raciborski Mikołaj II nadał wójtostwo w Pilchowicach. Później odnotowano rycerza Smosa będącego właścicielem tamtejszego folwarku, który spieniężył go w 1411r na rzecz Gminy Zakrzów. Kolejnym właścicielem majątku w Pilchowicach na początku XVw była rodzina Holy.
W 1689r panią na Pilchowicach została Helene von Reiswitz, po której dziedziczyli Friedrich von Reisewitz oraz Carl Friedrich von Reisewitz. Ten drugi sprzedał miasteczko rudzkim Cystersom. Następnie dobra weszły do rodziny von Wengersky, która w latach 20tych XVIIIw stała się też właścicielem Państwa Rybnickiego.
Wśród kolejnych posiadaczy majątku odnotowano: Grafa Friedricha von Limburg–Stirum’a, Friedricha von Frankenberg’a, Friedricha von Averhoff’a, Artura von Schreibner’a i Hugona Hammer’a. W 1931r dworskie dobra rozparcelowano i zabudowania dworskie kupiła rodzina Wandrol stając się ostatnim ich właścicielem przed końcem II wojny światowej.
Początkowo w Pilchowicach stała siedziba pańska nazywana później starym zamkiem. Jej powstanie łączone jest z założoną osadą, jednakże wówczas była to bliżej nieokreślona z wyglądu budowla warowna wspomniana w dokumencie z 1475r. Murowany zamek ufundował najprawdopodobniej ówczesny posiadacz dóbr- śląski, rycerski ród Holy, w którego rękach Pilchowice były od 1425r.
Budowlę pierwszy raz wspomniano w 1679r, a następnie w 1704r, kiedy nazwano ją zamkiem warownym. Trudno powiedzieć, jak wyglądał, bo nie zachowała się żadna informacja opisująca go, a na dodatek zburzony został w XVIIIw. Wiadomo, że stał na wysepce otoczonej fosą. W jego miejscu Emanuel Wengersky władający dobrami od 1747 do 1768r postawił nową siedzibę.
Podczas prac trwających od 1873 do 1881r powiększono ją o piętro zaprojektowane przez Artura von Schreibera i odtąd zwano ją dworem lub starym zamkiem. Podczas II wojny światowej służył za siedzibę Żeńskiej Służby Pracy – Frauenarbeitsdienst.
CIEKAWOSTKA
Arbeitsdienst była niemiecką organizacją mającą za zadanie kształcenie odpowiednich postaw wśród młodzieży wobec państwa za pomocą pracy. Pierwotnie składała się ona z ochotników, jednakże, kiedy 16 czerwca 1935r wydano zarządzenie narzucające obowiązek odbycia sześciomiesięcznej pracy dla państwa, przestała być organizacją dobrowolną. Odtąd w Reichsarbeitsdienst najpierw mężczyźni w wieku od 18 do 25 dopełniali obowiązku wobec III Rzeszy, a od września 1939r obowiązkiem tym objęto także kobiety. Właśnie taki Hufiec Pracy złożony z kobiet miał swoją siedzibę w zamku pilchowickim.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tamte ziemie, właścicielka- pani Wandrol, która podczas wojny straciła męża i syna, uciekła. Po II wojnie światowej w dworskich wnętrzach urządzono szkołę działająca do 1961r, kiedy w miejscowości oddano do użytku nową szkołę. Dawne klasy przystosowano pod mieszkania dla nauczycieli oraz utworzony Klub Książki i Prasy.
Z budynkiem dawnego zamku wiązano jednak inne plany- postanowiono przeznaczyć go pod działalność Urzędu Gminy. W wyniku trwających prac remontowych budowla na stałe utraciła swój dawny styl. Obecnie, od 1977r, jest siedzibą Urzędu Gminy Pilchowice.
Dwór w Pilchowicach stoi na niewielkim wzniesieniu. Jest budowlą murowaną, powstałą na planie prostokąta, liczącą dwie kondygnacje i nakrytą mansardowym dachem.
CIEKAWOSTKA
Hrabiowie von Wengersky wybudowali w Pilchowicach pod koniec XVIIIw również nową siedzibę- pałacyk zwany następnie nowym zamkiem. Z czasem w jego wnętrzach urządzono więzienie dla szlachetnie urodzonych, po czym działało tam Seminarium Nauczycielskie oraz sierociniec prowadzony przez siostry zakonne. Nie miał szczęścia i nie przetrwał do naszych czasów, gdyż najpierw rozgrabiony i spalony przez czerwonoarmistów, ostatecznie został rozebrany w latach 70tych XX stulecia. Obecnie w jego miejscu stoi Dom Pomocy Społecznej „Caritas”.
Wengersky’m, prócz budowy siedzib, zawdzięcza się również ufundowanie późnobarokowego kościoła pod wezwaniem Ścięcia św. Jana Chrzciciela. Murowana świątynia stanęła w 1780r, w miejscu wcześniejszego drewnianego kościółka datowanego na XIIIw. Przy niej umiejscowiona jest XVIIIwieczna plebania.
Do dziś zachował się też XVIIIwieczny proboszczowski, drewniany spichlerz, który dziś można zobaczyć w Górnoslaskim Parku Etnograficznym w Chorzowie.
W niewielkiej odległości od kościoła stoi niegdysiejszy klasztor Bonifratrów, a późniejszy szpital.
Wzniesiono go w 1814r dzięki pochodzącemu z Rybnika Antoniemu Wenzlowi, który uczynił wykonawcą swojego testamentu hrabiego Wengersky’ego. Budowlę poddano rozbudowie w 1859 i 1958r. Nadworny lekarz księcia raciborskiego Julius Roger w połowie XIX stulecia nie tylko zwiększył ilość łóżek w szpitalu, ale także dobudował kaplicę.
Dodatkowo pod koniec lat 70tych tegoż stulecia powiększono klasztor- szpital o boczne skrzydło, wejście ozdobił portal z figurą św. Józefa, z kolei po jego przeciwnej stronie stanął kamienny krzyż. Od 1952r klasztor przeszedł pod zarząd władz świeckich i w jego wnętrzach działa obecnie szpital przeciwgruźliczy.
CIEKAWOSTKA
Z końcem XIX stulecia w klasztorze- szpitalu przebywał ksiądz Konstanty Damrot
– śląski działacz, pisarz i poeta.
Swoje dzieła publikował pod pseudonimem Czesław Lubiński.
Poruszana tematyka była powodem prześladowań ze strony pruskich władz i obrany pseudonim ratował go przed aresztowaniem. Popularna w ówczesnym czasie patriotyczna pieśń „Długo nasz Śląsk ukochany.”, śpiewana na melodię polskiego hymnu była właśnie jego dziełem.
Chorował na gruźlicę. Zmarł 5 marca 1895r w Pilchowicach i pochowano go na tamtejszym cmentarzu.
Dziś upamiętnia się go nazywając jego nazwiskiem ulice oraz czyniąc go patronem szkół.
Archiwalne zdjęcia dodano dzięki Fotopolska.eu.
