Na południe od Gryfowa Śląskiego, przed Świeradowem Zdrój, leży wieś Gierczyn należąca do najstarszych u podnóża Gór Izerskich. Jest bardzo długa, bo ciągnie przez niemalże 3km w sąsiedztwie potoku Czarnotka. Niegdyś nieopodal niej przebiegał handlowy Trakt Żytawsko-Jeleniogórski.
Najwcześniejsze wspomnienie wsi pochodzi z przełomu XIII i XIVw kiedy zwała się Ger. Słowo ger w staroniemieckim oznacza włócznię, oszczep lub szpicę i dało również początek imionom Gerhard, Rüdiger czy Gertrud.
Być może nazwa ma związek z założycielem czy właścicielem noszącym np. imię Gerhard lub też, według drugiego przypuszczenia, od mieszkających tam podległych rycerzom z Gryfa czy Starej Kamienicy drużyn zaopatrzonych we włócznie i oszczepy. Później widniała jako: Geran (XIVw), Giehren przed II wojną światową, a po jej zakończeniu, nim otrzymała obecną, zwała się Gerbichy oraz Kierz.
W średniowieczu była wsią rycerską, należała do rodu von Schoff- późniejszego von Schaffgotsch z siedzibami na zamku Gryf w Proszówce oraz w Starej Kamienicy.
W 1570r dobra sprzedano Zeydltz’om.
CIEKAWOSTKA
Na początku XVIw odkryto w pobliżu wsi niewielkie złoże kasyterytu- rzadkiego minerału. Ówczesny właściciel wsi- Hans von Schoff sprowadził czeskich górników do jego wydobycia. Prace były tak intensywne, że nim minęło stulecie pokłady złoża w tym miejscu wyczerpano.
Nie zaprzestano jednak wydobycia w innych nowo odkrytych miejscach, gdzie natrafiono też na kobalt. Powstały kopalnie eksploatujące rudę, które podczas II wojny światowej w większości zrujnowano. Dwie najdłużej czynne i najbogatsze w złoża połączono po wojnie tworząc kopalnię „Gierczyn”, ale do wydobycia nie przystąpiono. Wykonywano jednak trwające tam od 1945r do 1992r prace geologiczne. Do dziś po dawnych miejscach wydobycia pozostały wyrobiska, sztolnie oraz pozarastane hałdy.
W Gierczynie znajdował się niegdyś pałac powstały dla hrabiów von Schaffgotsch, do których należały też Cieplice. Bardzo krótki był jego żywot, bo zbudowany z początkiem XXw już podobno w latach 70tych został rozebrany. Nie wiadomo nic o jego wojennych losach. Była to budowla dość prosta, powstała na planie prostokąta, pokryta mansardowym dachem. Posiadała dwie kondygnacje i zagospodarowane poddasze. Przy nim założono ogród.
Do dziś zachowała się fotografia pokazująca jak wyglądał, brama wjazdowa oraz pochodzące z XIXw oficyna i tzw. dom ogrodnika.
W XIXw ciekawie położona miejscowość otwarła się na turystów. Miejscowi wynajmowali pokoje, w okolicy powstały również dwa schroniska oraz Gospoda.
CIEKAWOSTKA
W niewielkiej odległości od Gierczyna leży Kolonia– wieś zwana za Niemca Kessel w tłumaczeniu- Kocioł, datowana na początek XVIw. Na zboczu góry o tej samej nazwie- Kesselberg, na wysokości 721m n.p.m. wybudowano w 1903r schronisko Kesselschlossbaude przebudowane z czasem na ekskluzywny hotel górski z gospodą.
Krótko przed wybuchem II wojny światowej stał się siedzibą Nationalsozialistische Volkswohlfahrt-NSV- Narodowo-Socjalistycznej Ludowej Opieki Społecznej, której głównym zadaniem była pomoc kobietom i dzieciom. Kiedy 3 października 1944r upadło Powstanie Warszawskie, w miejsce to przywieziono wziętych do niewoli powstańców i cywili, którzy pracowali w okolicznych kopalniach.
Po zakończeniu wojny trafił pod zarząd Wojewódzkiej Rady Narodowej, która urządziła w nim swój dom wypoczynkowy. Później przekazano go ZHP mający tam swoją harcówkę do lat 80tych. Po tym czasie pozostawiony sobie popadać zaczął w coraz większą ruinę, czemu dopomógł pożar. Dziś resztki murów budowli cieszącej się niegdyś mianem najpiękniejszego schroniska Gór Izerskich i Karkonoszy stoją zarośnięte krzakami.
Drugim schroniskiem było Förstelbaude usytuowane u podnóża Sępiej Góry, na wysokości 700m n.p.m. na terenie wsi Lasek (Förstel) powstałej z początkiem XVIIIw kiedy rozwijało się górnictwo. Obecnie Lasek jest przysiółkiem Gierczyna. Ów dom wypoczynkowy zbudowano przed II wojną światową, w latach 30tych, dla Berlińskiej Kasy Chorych. Działał do 1940r będąc potem podobno Wojskowym Domem Wypoczynkowym.
Po wojnie podobnie jak wcześniejsze schronisko zaczął niszczeć, ale miał szczęście, bo budowlę odratowano, zmodernizowano i od 2016r działa jako hotel „Leśny Kurort”.
Wiele opowieści narosło wokół historii wojennej obu tych miejsc, nigdzie niepotwierdzonych. Jedna łącząca obie budowle mówi o działającym ośrodku Lebensborn, którego zadaniem miało być wydanie na świat dzieci czystej rasy aryjskiej.
Archiwalne zdjęcia dodano dzięki Fotopolska.eu.
