zamek w Niemodlinie

…Na zamku odbywa się wesele, wszyscy wybornie się bawią, stoły uginają się od potraw i przednich trunków albowiem żeni się młody hrabia. Jego wybranką jest panna z Czech. Gdy zegar wybija północ wokół rozchodzi się dźwięk wystrzałów na cześć młodej pary. Goście liczą i gdy milknie dwunasty wystrzał nadchodzi czas oczepin i nagle młoda pani wybiega z sali balowej. Zaskoczony pan młody podobnie jak weselnicy stoi przez chwilę po czym biegnie do drzwi, za którymi zniknęła małżonka. Wkrótce z pomocą przychodzą mu goście oraz służba jednak po młodej pani ślad zaginął- jakby rozpłynęła się w powietrzu. Nazajutrz postanowiono zejść do piwnic i dopiero tam odnaleziono dziewczynę, które schowała się w jednej z trumien. Niestety- wieko zatrzasnęło się i nieszczęsna utknęła w pułapce.

Nie żyła i nie wiadomo tylko czy zmarła ze strachu czy z braku powietrza. Weselna uczta stała się stypą. Odtąd duch młodej panny przemierza zamkowe korytarze czuwając nad wszelkimi zamkowymi skarbami i srogo karze chętnych ich przywłaszczenia…

To jedna z legend jakie snute są o zamku w Niemodlinie.

 
Na zachód od Opola leży Niemodlin– istniejący już ponoć w Xw, a w XIIw strzegąc szlaku handlowego wiodącego ze Ślaska do Pragi był osadą targową.

Najwcześniejsza wzmianka o wsi pochodzi z 1224r kiedy wspomniana była jako Nemodlina villa co znaczy wieś Niemodlina.

Prawa miejskie jako Falkenberg- Sokola Góra uzyskał w 1283r. Tamtejszy Rynek jest rzadko spotykaną w Polsce tzw. ulicówką- poszerzoną ulicą przelotową, którą od wschodu zamyka zamek, a od zachodu barokowy kościół. Ciekawostką jest, że na początku XIXw powstała w Niemodlinie fabryka win oraz browar.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Już w XIIIw w Niemodlinie istniała kasztelania, w miejscu której między 1260 a 1282r wzniesiono wieżę mieszkalną. Kwadratowa budowla, wsparta przyporami przylegała do miejskiego muru i po otrzymaniu praw miejskich przez Niemodlin stała się siedzibą kasztelana Sygharda.

Około 1313r Bolko I zwany Niemodlińskim, po śmierci ojca otoczył wieżę murem obronnym oraz fosą. Mur wzmocniony przyporami utworzył coś w rodzaju wewnętrznego dziedzińca, gdzie postawiono drewniane budynki i odtąd budowlę nazywano zamkiem. Po śmierci wszystkich synów BolkaI miasto stało się własnością książąt opolskich. Około 1400r utworzono Księstwo Niemodlińsko- Strzeleckie istniejące do 1460r, które otrzymał Bernard- bratanek Władysława II Opolczyka.

Jego dobra zostały w 1428r najechane przez Husytów, którzy zniszczyli również zamek.
 

Książę nie tylko odbudował, ale i rozbudował swoją siedzibę: w miejscu wieży stanął trzykondygnacyjny budynek mieszkalny, którego jedną ze ścian stanowiła część dotychczasowego muru obronnego. Gotycka rezydencja zyskała wówczas nowy wjazd.

W 1460r miasto stało się ponownie własnością książąt opolskich aż do 1532r, kiedy trafiło w ręce króla czeskiego Ferdynanda I Habsburga. Odtąd zmieniało właścicieli dość często, bo tamtejsze ziemie stały się dobrem zastawnym. W międzyczasie zamek niszczy pożar z 1552r i ruina jako zastaw trafiała w 1572 do Caspara Pücklera.
Ten w 1581r kupił zniszczony zamek razem z miastem od cesarza Rudolfa II stając się pierwszym prywatnym właścicielem zamku przekazując go później synowi Balthasarowi. Za czasów tej rodziny zamek w Niemodlinie był dwukrotnie przebudowany: najpierw w 1575r a później w latach 1589-1592 kiedy przy odbudowie pracowali specjalnie zatrudnieni mistrzowi murarscy: Jakub Westphal i Jan Czerrema. Budowla przeszła metamorfozę stając się z gotyckiego zamku renesansową rezydencją zachowując jednak niektóre cechy obronne, zyskała trzykondygnacyjne krużganki dostawione do budynku mieszkalnego oraz murowaną kuchnię. W kolejnym etapie powiększyła się o nowe skrzydło z wieżą bramną zwieńczoną hełmem, ozdobioną dekoracją sgraffitową oraz wzbogaconą zegarem. Balthasar Pückler zmarł w 1591r i dokończeniem prac zajął się jego zięć Weighardt Promnitz.

Dzięki niemu zamek powiększył się o kolejne dwa skrzydła, między budynkami stanęły wieżyczki z klatkami schodowymi i w ten sposób powstała czworoboczna budowla z arkadowym dziedzińcem posiadającym w jednym ze skrzydeł kaplicę. Zamek otaczała nadal fosa i dostać się można było do niego przez zwodzony most. Całość odgrodzono od drogi murem z bastejkami, w którym umieszczono bramę wiodącą na podzamcze. Weighardt Promnitz zmarł w 1618r zostawiając po sobie zadłużony zamek, gdyż najprawdopodobniej przeliczył się z kosztami prac.

W międzyczasie wojna trzydziestoletnia poczyniła wiele szkód i w 1650r w takim stanie zamek trafił do Bernarda von Zierotina z niedalekich Tułowic. Ten dopiero po czterech latach odzyskał zajętą przez wierzycieli własności i nie nacieszył się nią długo, bo zmarł w 1655r. Majątek przeszedł na niepełnoletniego wówczas syna, w imieniu którego wszystkim zarządzał matka. Nowy właściciel po uzyskaniu dorosłości ożenił się i podjął się odbudowy zamku: przebudował dachy, dwa skrzydła zyskały barokowe szczyty a dotychczasowy zwodzony most zastąpiono murowanym, który ozdobiono barokowymi figurami.

CIEKAWOSTKA

Nim wejdzie się na dziedziniec zamku przejść trzeba po kamiennym moście, który zdobią cztery figury. Pierwsi wchodzących witają święci: Wendelin i Florian. Z kolei wychodzących pierwsi żegnają święci: Antoni oraz Nepomucen.

 
 
 
Zierotin’owie byli w posiadaniu zamku niemodlińskiego do 1779r. Wraz z bezpotomną śmiercią ostatniego z rodu- Michaela majątek przeszedł na bratanka jego matki- Johana Nepomuka Carla II Praschmę, którego potomek był ostatnim właścicielem zamku prawie do końca II wojny światowej.

CIEKAWOSTKA

Johan Nepomuk II Carl Praschma zdobył w Wiedniu wykształcenie prawnicze. Uwielbiał literaturę i muzykę dlatego też posiadał bogatą bibliotekę, a ponadto organizował przedstawienia teatralne i utrzymywał kapelę dworską. Dzięki niemu zamkowi nadano barokowy styl zatracając jego pierwotny wygląd. Krużganki powyżej parteru zabudowano, w miejscu dawnej fosy, którą zasypano powstał park angielski i odtąd budowla bardziej przypominała pałac aniżeli zamek. Johan zmarł w 1822r i spoczął w zamkowej kaplicy czyniąc swym spadkobiercą syna Fryderyka I.

Fryderyk I Praschma wsławił się walcząc przeciwko Napoleonowi i podczas bitwy pod Jeną w 1806r został ranny.
Zaprosił w gościnę do swojej siedziby w 1846r króla pruskiego zmierzającego do Opola. Zmarł w 1860r zostawiając wszystko również synowi.

Fryderyk II kształcił się w Berlinie, Bonn oraz Wrocławiu i dużo podróżował. Należał do Zakonu Kawalerów Maltańskich i udzielał się w polityce. Również jemu zamek zawdzięcza szereg prac remontowych w latach 1869- 1873 łącznie z dobudową tarasu wspartego arkadami prowadzącego wprost do ogrodu.
Do wykonania prac zatrudnił architekta Karla Piepera oraz malarza Franza Heinricha Commansa, natomiast wyposażenie wnętrz zlecił stolarzowi artystycznemu Karlowi Buhlowi.

W tamtym czasie również kaplica otrzymała neogotycki wystrój, strzeliste okna ozdobiły witraże, po których nie ma już prawie śladu, wykonał Karl Hertel. Warto zwrócić uwagę na polichromię „Chrystus w majestacie”, gdzie widać rzadko spotykane w takim miejscu znaki zodiaku-dzieło Franza Heinricha.

Po śmierci Fryderyka II w 1909r majątek otrzymał zwyczajem rodzinnym pierworodny syn Johannes „Hans” , który idąc w ślady przodków przejął po nich wszelkie zdolności: po pradziadku prawnicze, a po dziadku i ojcu wojskowe oraz polityczne.

Był prawnikiem, oficerem pruskim oraz członkiem Rady Rzeszy dla Górnego Śląska i przewodniczącym Niemieckiej Partii Centrum na Śląsku. Za jego czasów do zamku zawitała elektryczność, doprowadzono wodociąg oraz zamontowano centralne ogrzewanie. Przebudowano budynek bramny i odrestaurowano sgraffiti na głównej wieży. Johannes urodził się w 1867r w Niemodlinie i tam w 1935r dokończył żywota.

Ostatnim właścicielem z rodu Praschma był Fryderyk III ożeniony z córką księcia raciborskiego na Rudach. Jego panowanie trwało zaledwie dekadę z czego część spędził w armii niemieckiej, do której został wcielony. Wówczas majątkiem przyszło zająć się jego żonie: część pomieszczeń przeznaczono na szpital wojskowy, Archiwum Państwowe oraz na potrzeby koncernu I.G. Farbenindustrie. Ostatecznie w styczniu 1945r nim wkroczyła do Niemodlina Armia Czerwona ostatni właściciele rodu opuścili zamek. Wyjechali do do Niemiec, gdzie w 2000r Hans zmarł.

CIEKAWOSTKA

 
Mottem Praschmów są słowa umieszczone na ścianie jednej z sal na piętrze: „QUEM STIRPIS TOLLUNT LAUDES AD SIDERA: CERVUS UT SUA SUBLIMI CORNUA FRINTE GERIT” ,co w tłumaczeniu oznacza: „Tak potomków rodu wznoszą ku niebu chwalebne ich czyny, jak jeleń wspaniałe swe poroże na czole ku górze nosi”.

W marcu 1945r do miasta wkroczyła Armia Czerwona, zajęła zamek, który następnie splądrowano i rozgrabiono.

 
 
 
W 1946r urządzono w nim siedzibę Urzędu Repatriacyjnego oraz szkołę, którą ze względu na pogarszający się stan budowli przeniesiono. Podczas przebudowy drogi z 1961r jedna basteja zamkowa wraz z częścią murów została zburzona. W krótkim czasie odnowiono elewacje nie przeprowadzając jednak prac wewnątrz co widocznie nie przeszkadzało w działaniu w zamku w latach 1972-1976 Wydziału Oświaty, biblioteki, Ośrodka Sportu i Rekreacji oraz podstawówki.
 
 
Niszczejący zamek ostatecznie w 1978r przekazano Ministerstwu Sprawiedliwości: został ogrodzony i choć stał pusty podjęto się naprawy dachu.

 
 
W końcu los się do zamku uśmiechnął i w 1990r za symboliczną złotówkę nabył go inwestor z Opolszczyzny. Zainwestował w remont ogromne pieniądze, których 23% Państwo obiecało zwrócić, jednak nie dotrzymało słowa- zwróciło zaledwie ułamek kwoty. Mimo to zamek żył: organizowano bale, koncerty do czasu kiedy „ Urząd Kontroli Skarbowej zabrał mu bezprawnie wszystkie dokumenty i przetrzymywał je osiem miesięcy.

Wprawdzie przedsiębiorca odwołał się do Naczelnego Sądu Administracyjnego, ale zanim wygrał sprawę, jego firma zbankrutowała. Budowla znów pozostała pusta, lecz w 2006r znów znalazł się kupiec. Zamek krótko nacieszył się właścicielem, bo w 2012 znów był wystawiony do sprzedaży i po raz kolejny znalazł nabywcę. Dwa lata później kupił go Włoch- podobno hrabia chcący uczynić niemodliński zamek rodzinną rezydencją nie udostępnioną dla zwiedzających. Jednak i do tego właściciela budowla nie miała szczęścia, bo po upływie roku postanawiał on oddać go gminie nie za darmo bynajmniej, ale za spłatę bagatela 1,6 mln długu. No więc po raz kolejny zamek został zamknięty.

 
W 2015r zamek kupiła łódzka firma A&A Nieruchomości. Jeśli dobrze policzyłam, to po odejściu Armii Czerwonej byłaby to siódma zmiana właściciela niemodlińskiego zamku i coś mi się zdaje, że tym razem w końcu obiekt trafił na tego właściwego. Nowy właściciel prócz planów działa, a co najważniejsze zamek zaczyna ponownie żyć: można go zwiedzać z przewodnikiem i odbywają się tam imprezy. Myślę, że z czasem minie nieufność miejscowych, których nadzieje związane z zamkiem były wielokrotnie zniweczone. O wszystkim można przeczytać na : http://niemodlinzamek.pl

 
Cieszę się, że wreszcie mogłam zobaczyć zamek nie tylko zza płotu, ale i od środka tym bardziej, że tam właśnie nakręcono sceny do filmu „Jasminum”– jednego z moich ulubionych w gwiazdorskiej obsadzie zresztą, po którym pozostały pamiątki w postaci malowideł: wokół wejść do pomieszczeń widocznych na dziedzińcu oraz na jednym z korytarzy. Są one jednak tak dopasowane, że na pierwszy rzut oka można je uznać jako wiekowe. Zamek w Niemodlinie jest w czołówce moich ulubionych miejsce, które polecam i do którego chętnie znów zawitam.

Archiwalne zdjęcia dodano dzięki uprzejmości fotopolska.eu

Moją podróż przez wieki po niemodlińskim zamku zakończę również legendą tym razem o duchu ciotki Elżbiety.

…Na zamku trwały właśnie przygotowania do ślubu. Strojono kaplicę gdzie młodzi państwo mieli składać sobie przysięgę. W jej centralnej części, w podłodze znajdowała się (istniejąca do dziś)ruchoma część umożliwiająca spuszczanie trumny do krypty leżącej bezpośrednio pod nią. Dzieci wpadły na pomysł, że gdy tylko para młoda stanie w tamtym miejscu uruchomią mechanizm i małżonkowie wpadną do krypty.
 

Ciotka jednak nie straszy i może to zasługa pozostawienia jej w spokoju dzięki zamurowaniu znaleziska…

 
 
Zamek w Niemodlinie z lotu ptaka:
http://www.polskazdrona.pl/zamek-w-niemodlinie-179.html

Galeria