Cieszyn– miasto leżące na granicy Polski i Czech, nad Olzą, pierwszy raz wspomniane w 1155r jako Tescin.
Według legendy utworzyli je na początku IXw w miejscu spotkania trzej synowie słowiańskiego króla, zwąc je od wielkiej z tego powodu radości Cieszynem. W opowiastkę tę można wątpić, jednakże historia Cieszyna sięga IXw i związana jest z grodem słowiańskiego plemienia Golęszyców.
CIEKAWOSTKA
Po zakończeniu I wojny światowej o Cieszyn spór wiodły Polska i Czechosłowacja, co spowodowało, że o ten kawałek ziemi toczona była nawet wojna. W jej wyniku Śląsk Cieszyński podzielono w 1920r między oba narody: po jednej stronie Olzy była część polska- historyczna, a po drugiej czeska- przemysłowa.
Kiedy gród Golęszyców zwany Starym Cieszynem został zniszczony, zasiedlono niewielkie wzniesienie zwane Górą Zamkową, gdzie na przełomie IX i Xw powstał drewniany gród z czasem stając się kasztelańskim. Będąc od około 990r własnością Piastów zaczął się rozbudowywać.
W XIw stanęła istniejąca do dziś romańska rotunda mieszcząca kaplicę. W późniejszym etapie postawiono okrągłą wieżę ostatecznej obrony i przystąpiono do rozbudowy podgrodzia.
CIEKAWOSTKA
Wieża ostatecznej obrony pochodzi najprawdopodobniej z XII lub XIIIw i w wyniku wielu przebudowań jakie miały miejsce od XV do XVIIw stała się basteją. Jej pozostałości w 1914r wkomponowano w tzw. sztuczne ruiny. W trakcie prowadzonych na Wzgórzu Zamkowym w połowie lat 90tych XXw badań archeologicznych dokładnie ją przebadano i częściowo odtworzono tak, jak pierwotnie wyglądała.
W 1220r gród na Wzgórzu Zamkowym otrzymał prawo lokacji miasta i pod koniec XIIIw Cieszyn został stolicą powstałego Księstwa Cieszyńskiego co sprawiło, że ówczesny książę Mieszko rozpoczął przebudowę grodu w zamek. Jego spadkobiercy również rozbudowywali warownię tworząc w XIVw murowaną gotycką rezydencję, która zajęła z czasem całe wzgórze. Budowla posiadała cztery wieże otoczone murem z basztami oraz Wieżę zwaną Piastowską. W kolejnym wieku założenie było na tyle duże, że dzieliło się na zamek górny i dolny. W górnym znajdowały się dwa dwory: księcia Bolka w części południowej oraz Przemysława w północnej.
Wieża Piastowska powstała w drugiej połowie XIVw zyskała kamienne herby umieszczone na czterech narożach przedstawiające piastowskie orły. Herby wykonali prascy artyści z warsztatu Piotra Parlera specjalnie zatrudnieni przez Przemysława I Noszaka.
Przy wieży stały budynki z książęcymi komnatami oraz pomieszczenia gospodarcze, z których do dziś pozostały resztki kuchni umiejscowionej niegdyś przy wieży ostatecznej obrony. Wszystko to wchodziło w skład zamku górnego i otoczone było potrójnym murem z basztami.
Bramę zamkową ochraniała przybramna wieża o średnicy dochodzącej do 10m z przekraczającymi 3m grubości murami, która została częściowo zrekonstruowana. Poniżej zamku górnego znajdował się zamek dolny ze stajniami, zbrojownią i pomieszczeniami gospodarczymi oraz dla służby. Jak potężny był wówczas cieszyński zamek można sobie jedynie wyobrazić, potrafił bowiem pomieścić 2300 rycerzy.
Zamek w Cieszynie przez wieki niszczony był nie tylko przez liczne pożary, ale bodaj największego spustoszenia doznał podczas wojny trzydziestoletniej, kiedy różne wojska go oblegały.
W 1645r zajęli go Szwedzi, którzy w kolejnym roku odpierać musieli oblegające warownię wojska habsburskie. Wtedy został zniszczony i mimo,że przez prawie dwa wieki oficjalnie był siedzibą książęcą- od 1653r był bowiem własnością Habsburgów- został doprowadzony do ruiny.
Nie opłacało się go już odbudowywać więc w 1839r został rozebrany i materiał wówczas otrzymany posłużył przy powstaniu budowli gospodarczych. W ten sposób powstał między innymi w 1846r zamkowy browar czy gorzelnia.
Po dawnej warowni pozostawiono wieżę, fragment baszty, rotundę romańską oraz fundamenty.
W latach 1838-1840 dla arcyksięcia Karola Ludwika Habsburga u podnóża Góry Zamkowej, w dawnej dolnej części zamku, stanął pałac. Nad pracami czuwał architekt wiedeński Józef Kornähusl i według jego projektu wykonano również przypałacową oranżerię rozebraną w latach 60tych XXw oraz romantyczny park w stylu angielskim. Przed pałacem znajdował się podjazd z fontanną i rzeźbą.
CIEKAWOSTKA
Przed pałacem początkowo stała ogrodowa rzeźba zastąpiona w 1934r „Pomnikiem Ślązaczki” dłuta Jana Raszki- weterana legionisty dla upamiętnienia Legionu Śląskiego. Poświęcony został powstałemu w Cieszynie 8 sierpnia 1914r Legionowi Śląskiemu, który zwano Cieszyńskim. Włączony do II Brygady Legionów pod dowództwem generała Józefa Hallera brał udział w kampaniach wojennych w Karpatach, Besarabii (ob.cz.Mołdawii i Ukrainy), na Wołyniu i Bukowinie. Zburzony został przez Niemców we wrześniu 1939r.
Po zakończeniu II wojny światowej, aż do lat 90tych XXw, w jego miejscu stał pomnik Armii Czerwonej. W 2005r odrestaurowany pomnik poświęcony legionistom stanął na swoim miejscu, a jego oficjalna nazwa brzmi: „Pomnik Ku Czci Legionistów Śląskich Poległych za Polskę”, potocznie zaś zwie się „Cieszyńska Nike” lub „Pomnik Ślązaczki”.
Klasycystyczna rezydencja Habsburgów mieściła pokoje gościnne arcyksięcia, bo służyła jako letnia rezydencja oraz pałacyk myśliwski. Była miejscem, gdzie prócz spotkań towarzyskich często koncertował Franciszek Liszt. Poza tym mieścił się tam zarząd dobrami tzw Komory Cieszyńskiej.
CIEKAWOSTKA
Kiedy w 1653r Habsburgowie stali się panami Księstwa Cieszyńskiego, by sprawnie zarządzać dobrami utworzono Komorę Cieszyńską. Książę mianował zarządzającego wszystkim regenta, którego zadaniem było ściąganie obciążeń pańszczyźnianych nakładanych na mieszkającą na terenie objętym Komorą Cieszyńską ludność. Efektem tego były liczne bunty oraz emigracja mieszkańców. Dopiero powstanie chłopskie z 1766r spowodowało, że cesarzowa Maria Teresa uregulowała wysokość pańszczyzny. Największy rozwój Komory Cieszyńskiej miał miejsce po I rozbiorze Polski oraz w XIXw kiedy nastąpił rozwój przemysłu. Po upadku monarchii austriackiej w 1918r Komora Cieszyńska została zlikwidowana, a po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920r jej dobra przejęło państwo: w jednej części Cieszyna Polska, a w drugiej Czechosłowacja.
Od 1947r pałac Habsburgów mieści w części Państwową Szkołę Muzyczną, a w pozostałych pomieszczeniach oraz w nowej oranżerii swoją siedzibę ma Zamek Cieszyn- śląskie centrum sztuki i przedsiębiorczości. Wzgórze Zamkowe poddano w połowie XXw pracom restauracyjnym, dzięki którym rotunda oraz wieża zyskały pierwotny wygląd. Zburzono wtedy wprawdzie dawną oranżerię, ale w 2005r zrekonstruowano ją i dziś wszystko to jest miejscem kultury oraz odpoczynku.
Archiwalne zdjęcia udostępniono dzięki Fotopolska.eu
