Niedaleko Złotoryi leży wieś Pielgrzymka, która w połowie XIIIw zwała się Villa Pelegrini, potem Pilgramsdorf, przez rok po II wojnie światowej Pielgrzymowice, a pod obecną istnieje od 1946r. Nazwa wywodzi się najprawdopodobniej od pielgrzymki- wędrówki wiernych do tamtejszego kościoła.
Według podań założyli ją w 1150r Templariusze, choć jej powstanie zawdzięcza się też księciu Henrykowi Brodatemu. Najwcześniej wspomnianym właścicielem osady był w 1323r Reynard. Z końcem XIVw wieś podzielono na dwa majątki: górny i dolny.
Pielgrzymka górna posiadała dwór, którego pierwszym wspomnianym posiadaczem była rodzina von Kopisch. Kolejnym był Hans von Zedlitz. Budowlę zniszczył w 1604 pożar. Pielgrzymka dolna również posiadała dwór należący do księcia legnickiego, od którego nabył go w 1598r Siegmund von Bock.
Potem wspominano: rodzinę von Knobelsdorf, której zawdzięcza się również rozbudowę tamtejszej świątyni; Hertwiga von Wiese w 1684r; Valentina von Rederna w 1785r, po którym od 1813r w spadku otrzymała wszystko wdowa, a która w niedługim czasie wyszła za Ferdinanda von Elsnera.
W 1886r Weronika von Elsner wyszła za mąż i wniosła majątek do rodziny von Forstern, która była ostatnim jego właścicielem przed II wojną światową.
Odnośnie właścicieli wsi, to za von Redern’ów miała się ona dość dobrze. Prócz dworu i dwóch folwarków w Pielgrzymce znajdowały się: trzy kuźnie, taka sama ilość młynów i kamieniołomów, browar, szkoła, ewangelicki kościół z plebanią oraz przytułek. Podobnie było też za czasów von Elsner’ów, dzięki którym wieś wzbogaciła się o gorzelnię, trzy karczmy, dwa szynki, olejarnię, łaźnie oraz trzy torfiarnie.
Za ostatnich właścicieli włożono wiele prac w rozwój kolejnictwa i tym sposobem Pielgrzymka zyskała połączanie z Lwówkiem i Złotoryją, można się było łatwo dostać do zamku Grodziec, czy na Ostrzycę Proboszczowicką zwaną Śląską Fudżijamą.
Nieistniejący już pałac w Pielgrzymce datowany był na pierwszą połowę XVIIIw i być może powstał na miejscu zniszczonego podczas pożarów z lat 1760 i 1778 dworu. Renesansową budowlę przebudowano na początku kolejnego wieku.
CIEKAWOSTKA
Dwór- pałac w Pielgrzymce upodobali sobie wojskowi i politycy. W czasie wojny 30stoletniej służył za kwaterę wojsk cesarskich, co miało miejsce w 1629r. Należy nadmienić, że w jej czasie wieś znalazła się w środku wojennej zawieruchy, a w 1639 została zajęta przez Szwedów. Podczas III wojny śląskiej, a dokładnie w 1757r, Pielgrzymka stała się obozowiskiem cesarskiej armii. Kolejnym gościem, tym razem w czasie wojen napoleońskich w 1813r był sam król Prus Fryderyk Wilhelm III oraz car Aleksander I. Jego mury gościły również: feldmarszałka von Blücher’a, von Gneisenau’a, von Stein’a, von Hardenberg’a.
Pałac w Pielgrzymce spłonął w lutym 1945r, a resztki ruiny rozebrano w latach 60 tych XXw. Dziś na jego miejscu stoi gminne przedsiębiorstwo, a pamięcią po nim są nieliczne fotografie, udostępnione dzięki Fotopolska.eu.
CIEKAWOSTKA
W czasie ostatniej wojny we wsi, w zabudowaniach gospodarskich istniał niewielki obóz pracy, działający 4 lata. Po „wyzwoleniu” przez czerwonoarmistów stacjonowały tam ich czołgi a piwnice były schronieniem dla uciekinierów z Polski, Francji i Belgii.