browser icon
You are using an insecure version of your web browser. Please update your browser!
Using an outdated browser makes your computer unsafe. For a safer, faster, more enjoyable user experience, please update your browser today or try a newer browser.

pałac w Wierbce

wierbka
 
Niecałe 5km na wschód od Pilicy leży Wierbka– wieś już w średniowieczu należąca do dóbr rycerskich Pilicy widniejąca w dokumentach jako Virbcza.

wierbka

Pierwszym wspomnianym z końca XIVw w zapisie sądowym był niejaki Dzierżek, który najprawdopodobniej był jej pierwszym dziedzicem.

dsc_0265

W połowie XVw dobra stały się własnością kasztelana krakowskiego Jana Granowskiego, po którego śmierci wszystko odziedziczył syn- Jan II Pilecki, a po nim jego trzej synowie: Jan, Stanisław i Otton. Ci, w 1501r podzielili spadek na trzy części i wówczas część obejmująca Pilicę oraz Wierbkę trafiła do Jana. Dwie dekady później wieś była własnością Stanisława Pileckiego i gdy zmarł w 1531r przypadła wdowie po nim.

dsc_0226dsc_0236
 
 

Kolejna informacja o właścicielu wsi jaką znalazłam pochodzi dopiero z 1739r kiedy od kapituły pileckiej wzięła Wierbkę w dzierżawę na cztery lata Maria z Wesselów.
Rok 1851r przyniósł nowego właściciela majątku kiedy w wyniku licytacji zadłużony trafił do Christiana Moesa. Ten jednak w 1859r wraz z rodziną zamieszkał Pilicy.
 
 
Historię wsi, rodziny Moes oraz papierni można prześledzić wchodząc na
http://docplayer.pl/10069877-Dzieje-wierbki-cz-1-dzieje-do-roku-1939-21-wrzesnia-a-d-2011-numer-wydany-z-okazji-otwarcia-boiska-orlik-w-wierbce.html
2-6

CIEKAWOSTKA

moes-christianChristian August Moes przyszedł na świat 10 kwietnia 1810r w Monschau w Nadrenii. Gdy zła sytuacja materialna rodziny zmusiła go do przerwania nauki, mając 15 lat podjął pracę w fabryce sukna w Vervies. Był sumiennym pracownikiem więc szybko awansował i mając 20 lat zatrudniony został jako buchalter. W krótkim czasie powierzono mu stanowisko dyrektora w fabryce włókienniczej Fryderyka Zacherta w Zgierzu, a w 1840r uruchomienie nowego zakładu w Choroszczy. Początkowo zarządzał niewielkim zakładem liczącym 16 pracowników. By zwiększyć produkcję wydzierżawił, a z czasem kupił tamtejszy folwark. Dzięki ciężkiej pracy niewielki zakład stał się największym w okolicy zakładem włókienniczym. Początkowe 40 warsztatów tkackich rozrosło się do 125. Równocześnie na przełomie 1850 i 1851r postawił on w Wierbce fabrykę papieru. Trzeba dodać, że we wsi już od 1790r działała niewielka manufaktura papiernicza.

2-7
W niedługim czasie, bo już w 1857r papiernia założona przez Moesa stała się na tyle duża i znacząca, ze plasowała się na trzecim miejscu w królestwie Polskim dając zatrudnienie 300 pracownikom. Posiadała 2 turbiny i 2 maszyny parowe. Christian zmarł w 1872r po dwóch latach choroby będącej skutkiem powikłań po przeziębieniu jakiego nabawił się podczas rejsu statkiem.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Po śmierci Christiana Moesa wdowa z dziećmi przeniosła się do Sławniowa i dwa lata później dobra ziemskie Pilica kupił bankier Leon Epstein, natomiast utworzone tam fabryki pozostały w rękach Moesów. W 1876r syn Chrystiana- Aleksander będący spadkobiercą majątku rozbudował fabrykę i kolonię robotniczą oraz postawił kilka budynków urzędniczych. Kolejne prace przy powiększeniu zakładu w Wierbce podjął w latach 1881-1882 i po kryzysie z 1883r zakład w krótkim czasie był znów w czołówce.
2-5
 

O pałacu w Wierbce niewiele wiadomo i przyjmuje się, że powstał między 1874 a 1890r dziękimoes-aleksander Aleksandrowi Moesowi.
Dziś to ruina, ale w czasie świetności musiał wyglądać imponująco.

Z opisu jaki znalazłam wiadomo, że po wejściu do niego oczom ukazywał się kominek z czarnego marmuru ozdobiony postaciami. Spośród wielu pałacowych salonów szczególnie zachwycał Salon Lustrzany oraz Salon Błękitny, którego wielką ozdobą był wysoki kremowy piec kaflowy ze scenkami rodzajowymi. dsc_0266Ozdobą rezydencji był również duży, półkolisty taras z widokiem na park w stylu angielskim mieszczący oczko wodne, spory staw, korty tenisowe, liczne alejki wśród rzadkich drzew z dodającymi uroku altanami a nawet dwie lodownie. Nie ma się co dziwić, bo jego powierzchnia to prawie 40 hektarów. Za rezydencją Moesów znajdował się budynek z mieszkaniami dla służby oraz stajnia i powozownia. W 1894r w pałacu odbyło się huczne wesele Aleksandra Moesa z hrabianką Janiną Miączyńską. Tam też na świat przyszło ich sześcioro dzieci. Częstym gościem Aleksandra i Janiny był w tych dobrych dla pałacu czasach Henryk Sienkiewicz, który dziś jest patronem Zespołu Szkół nr 2.

dsc_0250dsc_0252dsc_0253

CIEKAWOSTKA

1-2
Ciekawa historia związana jest z jednym z dzieci państwa Moesów- urodzonym w 1901r Władysławem. Podczas pobytu w Wenecji w 1911r zapoznali oni pisarza Thomasa Manna późniejszego laureata Nagrody Nobla.1-3
Efektem tego spotkania stała się nowela „Śmierć w Wenecji” wydana następnego roku. W skrócie opowiada ona o wypalonym niemieckim pisarzu, który w poszukiwaniu sensu życia i jego piękna wybrał się do Wenecji, gdzie w jednym z hoteli poznał rodzinę z Polski, których syn wywarł na nim ogromne wrażenie. Dziesięcioletni wówczas Władysław stał się dla pisarza uosobieniem poszukiwanego piękna.1-1
 
 
Dzieło uznane za nieprzyzwoite, w którym krytycy doszukali się podtekstu pedofilskiego oburzyło również rodziców chłopca, którzy nie ukrywali tego przed pisarzem. Nowela została przeniesiona na ekran i trafiła do kin w 1971r.moes-wladyslaw
Władysław Moes był ułanem w wojnie polsko- bolszewickiej z 1920r, a gdy rozpoczęła się II wojna światowa trafił do niewoli niemieckiej i spędził w oflagu 6 lat. Gdy po tym wszystkim komunistyczna władza pozbawiła go majątku pracował jako tłumacz języka perskiego znajdując zatrudnienie w ambasadzie Iranu. Zmarł w 1986r.

dsc_0231

Na początku XXw pod okiem Mieczysława Hoffmana, znanego i cenionego ogrodnika, zaniedbany park przy pałacu w Wierbce zyskał znów swój dawny urok. W marcu 1910r w rezydencji wybuchł pożar, który dokonał dość poważnych zniszczeń. Rok później zniszczył on również fabrykę w Wierbce, którą wprawdzie odbudowano lecz rok później Aleksander Moes rozpoczął budowę nowej fabryki oraz domów dla pracowników i urzędników.
OLYMPUS DIGITAL CAMERA Stara fabryka spłonęła doszczętnie w 1913r, ale w przeciągu roku produkcję papieru rozpoczął nowo wybudowany zakład z przerwą jaką była I wojna światowa. Lata dwudzieste przyniosły liczne strajki w zakładach, przerwy w produkcji oraz jej ograniczenie i ostatecznie w 1926 fabryki Moesa w Wierbce oraz w Sławniowie zamknięto.dsc_02567
Aleksander Moes zmarł 28 października 1928r i jego spadkobiercy próbowali jeszcze wskrzesić rodzinne zakłady tworząc spółkę jednak kolejny kryzys i kłopoty finansowe przyczyniły się do ogłoszenia w 1933r upadłości. Położenie zakładów wykorzystał bank, który przejął je w drodze licytacji. Dziś na terenie dawnej papierni działa utworzony w 1953r zakład „Ospel” produkujący osprzęt elektroinstalacyjny.

2-4

 
Pałac w Wierbce był w posiadaniu Moesów do początku 1945r. Po wojnie razem z majątkiem został znacjonalizowany, jak się okazało po latach niezgodnie z prawem. W latach 80tych XXw w dawnej rezydencji utworzono ośrodek odwykowy dla narkomanów pomimo sprzeciwu władzy gminnej.
2-1
Budynek zniszczył pożar jaki wybuch w styczniu 1987r, a silny mróz uniemożliwił strażakom jego ugaszenie. To, co pozostało rozkradziono i do reszty zniszczono.

2-2
 
 
 
 
 
 
Dziś jego ruina stoi w zarośniętym parku, nie jest zabezpieczona i dzięki temu udało mi się ją zobaczyć z bliska- smutny widok i gdy nagle zaczął padać deszcz pierwsza myśl, jaka mi się nasunęła to taka, że nawet niebo płacze widząc to, co ja.
dsc_0256dsc_0227dsc_0264
Swój wkład w powstanie tej historii, dzięki udostępnieniu archiwalnych zdjęć, ma Andrzej, na którego stronie http://www.andrzejglab.pl/index.php/stara-fotografia/palac można zobaczyć więcej zdjęć nie tylko pałacu w Wierbce.

Galeria


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

− 1 = 1