“Zamek na Skale” w Trzebieszowicach

Jadąc z Kłodzka do Lądka Zdroju przejeżdża się przez Trzebieszowice, gdzie warto zatrzymać się i zobaczyć pięknie odrestaurowany „Zamek na Skale”oraz popadający w ruinę dawny dwór zwany Czerwonym Dworem.

Trzebieszowice to jedna z najstarszych miejscowości Ziemi Kłodzkiej wspomniana już w 1269r jako Chunchons villa. Później zwana Kunzendorf była od XIIIw własnością starego rodu Panwitzów, a następnie rodu von Reinchenbach. Pierwszy wymieniony z tego rodu w 1337r był Hans zwany również von der Biele, co w tłumaczeniu oznacza „z Bielawy”. W tamtym czasie na terenie wsi znajdowały się dwa folwarki: starszy Rothenhof- posiadający dwór rycerski zwany Czerwonym Dworem oraz młodszy Scheibenhof. Hans połączył je w 1347r w jeden i odtąd nazywano je naprzemiennie wykorzystując dwie wcześniejsze nazwy.

Z końcem XIVw istniały w Trzebieszowicach jeszcze trzy majątki: Niederhof i Oberforwerk nazwany później Oberhof należące również do Hansa von Reinchenbacha oraz Steinhoff będący własnością Valentina von Panwitz. On na skarpie zakola przepływającej przez Trzebieszowice rzeki Biała Lądeckiej postawił dwór rycerski. Ze względu na charakter obronny budowli, która od strony rzeki była niedostępna zwany był również zamkiem.

Wspomniany wcześniej Hans von Reinchenbach ożenił się córką Valentina- Dorotą von Panwitz i w 1498 otrzymał od teścia jego majątek- Steinhoff zwany Kamiennym Dworem bądź Zamkiem na Skale stając się tym samym posiadaczem wszystkich czterech majątków. Po jego śmierci wszystko odziedziczył syn Sigismund, a w 1552r jego wnuk- imiennik- Hans. Gdy i ten odszedł, dobra ponownie rozdzielono: Steinhof trafił do jego syna Christopha, Rothenhof przypadał Adamowi natomiast Oberhof otrzymał stryj- brat zmarłego Hansa.

Budowę „Zamku na Skale” rozpoczęto w 1550r, w miejscu dotychczasowego niszczejącego dworu. Wykorzystano fundamenty dawnej budowli i dziś pałacowe piwnice są jej wspomnieniem. Nowa budowla miała być rezydencją dla kłodzkiej linii rodu von Reinchenbach. Prace rozłożono w czasie na kilka etapów i główną część ukończono w 1613r za Christopha von Reinchenbacha upamiętniając datę na portalu wschodniego skrzydła, zaś koniec prac nastąpił w 1625r. Renesansowa budowla posiadała wewnętrzny dziedziniec i składała się z części mieszkalnej, domu czeladnego oraz budynków gospodarczych.

CIEKAWOSTKA

Ród von Reinchenbach upamiętniony został herbami. Jeden zobaczyć można nad portalem zdobiącym drzwi wschodniego skrzydła. Otacza go wieniec nawiązujący do ślubu oraz data 1613. Drugi umieszczono pod balkonem od strony rzeki i również upamiętnia zaślubiny jakie miały miejsce w 1583r, bo taką datę można na nim dojrzeć.

Podczas wojny 30stoletniej majątek w Trzebieszowicach nadal pozostawał w rękach rodu von Reinchenbach- trzech braci: Steinhof należał do Christopha, Rothenhof do Hans a Oberhof do Georga. Opowiedzieli się oni wówczas po stronie protestantów czym ściągnęli na siebie gniew Habsburgów. Ukarano ich konfiskatą majątków i w krótkim czasie dwór Steinhof trafił w 1625r do ulubieńca cesarza niejakiego Johanna Caspara von Stredele, po którym przejął go pochodzący z Tyrolu baron von Montani.

1678r przyniósł nowego właściciela „Zamku na Skale” i został nim Georg Ernst von Wallis, a jego spadkobiercy byli w posiadaniu majątku do 1783r. Pierwszą już w 1692r była jego żona, która powiększyła włości o trzy wsie i dwie części Trzebieszowic. Wszystko w 1729r odziedziczył hrabia Georg Olivier- syn Georga Ernesta, a wraz z jego śmiercią w 1744r jego syn Stephan Olivier.

Wallisowie nie tylko nadali pałacowi barokowy styl, ale powiększyli go o skrzydło z zabudowaniami dworskimi, stajnią i wozownią, a w parku utworzono zwierzyniec. Ponadto rezydencja zyskała dwupiętrową oranżerię, w której dziś znajduje się restauracja oraz nową wieżę nakrytą tzw hełmem.

CIEKAWOSTKA

Wallisowie to stary irlandzki ród mający siedzibę w zamku Carighmain już w 1200r. Od nazwy tego zamku przyjęli nazwisko, które nosili do czasu, kiedy stając się właścicielem gór walijskich dodali do nazwiska drugi człon- Wallis i odtąd brzmiało ono Carighmain-Wallis.

Stephan Olivier von Wallis sprzedał swoje dobra w 1783r Ludwikowi von Schlabrendorfowi, po którego odejściu w 1813r wszystko przypadło córce Teresie będącej również w posiadaniu pałacu w Stolcu. W 1814r nastąpiła kolejna zmiana pana na „Zamku na Skale” i został nim Joseph Landgraf zu Fürstenberg zostawiając wszystko wdowie Landgrafini Charlotte zu Fürstenberg. Od niej w 1864r majątek trafił do hrabiego von Herbuval-Chameré i jego żony Teresy, a następnie syna Piusa oraz jego małżonki.
Dzięki tej rodzinie dokonano dużej przebudowy rezydencji, podczas której zyskała ona centralne ogrzewanie oraz piękny secesyjno- neorenesansowy wystrój wnętrz. Na szczególną uwagę zasługuje salon z balkonem: wychodzi się z niego na korytarz z widokiem na dawny dziedziniec nakryty w 1905r szklanym dachem i pełniący wówczas rolę ogrodu zimowego.
W salonie prócz ceramicznego pieca z przyległymi również ceramicznymi ławami największy zachwyt wzbudzają drzwi z secesyjnym ornamentem przedstawiającym panią rezydencji- podobno Wandę będącą wielką miłością Piusa von Herbuval-Chameré- projektu Alfonsa Muchy. Również drewniana klatka schodowa kunsztownie rzeźbiona wzbudza niemałe zainteresowanie.

CIEKAWOSTKA

Historia jak z romansu związana jest z synem Teresy Harbuval-Chammar- Piusem, będącym właścicielem pałacu. Podczas podróży z Wandą Blaustein odniósł rany w wypadku pod Wiedniem. Nim zmarł po trzech dniach 12 listopada 1903r w szpitalu zapisał przyjaciółce nie tylko pałac, ale i nazwisko oraz konto. Oburzona nie tylko mezaliansem z wiedeńską śpiewaczką, ale i oddaniem jej majątku rodzina skierowała sprawę do sądu. Nowa hrabina najpierw wygrała we wrocławskim sądzie, ale po odwołaniu się rodziny musiała wszystko oddać.

Ostatnim właścicielem pałacu do 1945r był Georg Müller będący królewskim saskim radcą handlowym w Lipsku.

“Zamek na Skale” i jego otoczenie w 1738r F.A.Pompejus (1862r)

Objaśnienia:
1 – pałac (zamek) hrabiowski 2 – wieża wartownicza 3 – wielka owocarnia, oranżeria
4 – młyn pałacowy 5 – browar 6 – suszarnia i mieszkanie piwowara
7 – dwór Mayera, folwark 8 – bażanciarnia i zwierzyniec 9 – ogród drzewny
10 – ogród użytkowy – warzywny 11 – ogród ozdobny i miłości 12 – kościół
13 – plebania z zabudowaniami 14 – szkoła 15 – młyn wiejski 16 – rzeka Biała Lądecka

Po zakończeniu II wojny światowej wszystko przejęło państwo polskie będące jego właścicielem do 2004r. W pałacu początkowo urządzono ośrodek psychiatryczny dla żołnierzy, później trafił pod zarząd PGR, następnie pełnił funkcję ośrodka kolonijnego. W 2004r został kupiony przez prywatnych właścicieli i ciężką pracą przy nakładzie dużych środków doprowadzony do dzisiejszego stanu- jest luksusowym hotelem z basenem urządzonym w dawnej stajni.

Jako pałac jest udostępniony do zwiedzania, a oprowadza sama właścicielka.

Z kolei wspomniany na początku Czerwony Dwór nie miał tyle szczęścia- po wojnie działał tam zakład przetwórstwa owocowo- warzywnego zwany „Groszkami”.

Niszczony w latach 90tych XXw jest dziś walącą się ruiną niczym nie przypominającą dworu.

CIEKAWOSTKA

W XIVw w dobrach trzebieszowickich zwanych Rothenhof stanęła wieża mieszkalna, do której w 1580r dobudowano budynek tworząc dwór.

Zwana Czerwonym Dworem budowla murowana posiadająca w części mur obronny liczyła trzy kondygnacje i dwuspadowy dach. Należała do rodziny von Reinchenbach, następnie do Josepha von Schenkendorfa a ostatnim jej właścicielem przed końcem II wojny światowej był Georg Müller.

O pałacu w Trzebieszowicach zwanym „Zamkiem na Skale” krąży legenda, której główną bohaterką jest pochodząca z egzotycznego kraju kobieta o imieniu Ney. Nie wiadomo którego władcę miała poślubić, ani gdzie mieściły się jego dobra ale wiadomo, że był to człowiek ambitny lubujący się w czarnej magii. Niestety nie przypadł on dziewczynie do serca i odrzuciwszy jego starania została nie tylko przeklęta przez możnego pana ale i wygnana. Dziwnym trafem trafiła do Trzebieszowic gdzie przygarnął ją ówczesny właściciel zamku. Z czasem zakochali się w sobie i pobrali, ale ich szczęście nie trwało długo, bo wkrótce żonkoś powiesił się w parku. Być może moc rzuconego na dziewczynę przekleństwa sprawiła, że poślubiwszy kolejnego straciła go w ten sam sposób co pierwszego. Podobny los spotkał też kolejnych dwóch wybranków. Ney nie było dane cieszyć się miłością a ponieważ nie zaznała jej za życia poszukuje spełnionej miłości po śmierci snując się po zamku i jego otoczeniu.

Wierzyć- nie wierzyć, ale ciekawe miejsce warte jest legendy, a takową właśnie znalazłam. Pewne jest natomiast, że pałac w Trzebieszowicach i okolice znane były od dawna jako miejsce popularne i chętnie odwiedzane. W „Zamku na Skale” 3 sierpnia 1813r swoje urodziny obchodził król Prus Fryderyk Wilhelm III. Wśród wielu gości nie zabrakło samego cara Aleksander.
Wcześniej przebywał w tamtych stronach król Fryderyk II kurując się w 1765r w niedalekim Lądku Zdroju należącym wówczas do najmodniejszych nie tylko w Europie, ale i na świecie. Obecnie jest również chętnie odwiedzanym miejscem a pałacowe wnętrza wykorzystano podczas nakręcania scen do filmu „Wygrany” z Januszem Gajosem i Pawłem Szajdą w głównych rolach.