Stabłowice zwane do 1945r Stabelwitz są dziś dzielnicą Wrocławia, ale niegdyś była to odrębna wieś. Pod nazwą Steploiwici wspomniano ją w 1253r jako własność klasztoru św.Wojciecha na Ołbinie. Odnośnie nazwy, to podchodzi ona podobno od słowa stebło oznaczającego źdźbło lub słomkę.
To kolejne miejsce, gdzie niegdyś znajdował się pałac, ale wpierw warto prześledzić ciekawą historię miejscowości.
CIEKAWOSTKA
Podobnie jak Stabłowice, tak i Ołbin włączono w granice Wrocławia. Niegdysiejsze Opactwo Benedyktynów należące następnie do Klasztoru Norbertanów zbudowano w XIIw.
To sporej wielkości Opactwo zaliczane do najwspanialszych w Polsce posiadało trzy kościoły: romański pod wezwaniem NMP, św. Wojciecha oraz Wszystkich Świętych. Kościół św. Wojciecha z końcem XIIw stał się główną świątynią Opactwa.
W XVIw konflikt między Opactwem a protestancką Radą Miejską doprowadził do rozbiórki świątyni św.Wojciecha, ale nim to nastąpiło skonfiskowano skarbiec, a precioza ze srebra i złota przetopiono. Kościół zburzono 14 października 1529r profanując podobno nawet znajdujące się w świątyni groby.
Z czasem Stabłowice stały się dobrem rycerskim a następnie mieszczańskim. Już w XVw wspomina się tamtejszy dwór, wokół którego postawiono umocnienia.
Wierni Stabłowic już w XIVw mieli swoją świątynię pod wezwaniem św. Andrzeja. W 1530r przejęli ją protestanci, ale w 1654r stała się na powrót katolicka. Nie wiadomo co było powodem jej zniszczenia w 1586r, ale widocznie zniszczenia nie były tak poważne, skoro jeszcze w tym samym roku świątynię odbudowano.
Była to niewielka budowla o konstrukcji szkieletowej. W 1727r podjęto się jej rozbudowy i wówczas zyskała wieżę i kruchtę. Ozdobą wnętrza był m.in.tryptyk z 1506r, który w latach 30tych XXw przeniesiono do Wrocławskiego Muzeum Archidiecezjalnego. Kościół przetrwał walki z w lutego 1945r, ale kilka miesięcy później został zniszczony. W 1988r rozpoczęto budowę nowego kościoła pod wezwanie św. Andrzeja Apostoła.
CIEKAWOSTKA
Po zakończeniu wojny 30stoletniej w 1648r, cesarz Ferdynand III Habsburg w wyniku postanowień Pokoju Westfalskiego nakazał zwrócenie kościołów, które przejęli protestanci katolikom. Nie obyło się bez protestów. Kiedy 13 grudnia 1653r do wsi przybyli przedstawiciele cesarscy z żądaniem wydania kluczy do świątyni św. Andrzeja Apostoła, spotkali się ze sprzeciwem uzbrojonych chłopów stających w obronie ich miejsca modlitwy oraz pastora. Rokowania nie przyniosły skutku i wówczas do wsi skierowano żołnierzy z Wrocławia. Oddział siłą usunął protestujących i wówczas śmierć poniosło kilkanaście osób, które zginęły od kul albo zostały utopione w rzece. Zdarzenie to nazwano Stabelwitzer Blutbad tłumaczone jako Krwawa łaźnia w Stabłowicach.
Wieś rozwijała się, co skutkowało podwojeniem się liczby jej mieszkańców między końcem XVIII a połową XIXw. Znajdował się tam folwark, młyn wodny, dom gorzelnika i browarnika oraz kościół katolicki. Przybyła ze Szwajcarii w drugiej połowie XIXw rodzina Scholler postawiła przędzalnię czesankową, przy której w niedługim czasie założono osiedle. Rozwojowi wsi sprzyjało również powstanie cegielni. Z czasem dotychczasowe zabudowania mieszkalne zastąpiono domami czynszowymi.
W 1924r na przepływającej nieopodal Stabłowic Bystrzycy wybudowano małą elektrownię wodną. Stanęła w miejscu młyna wodnego, a jej projektantami byli bracia Huber. Przed wojną przy elektrowni działało kąpielisko. Po jej zakończeniu została ponownie uruchomiona w latach 1947-48 działając do lat 70tych. Okazała się jednak nierentowna, a ponadto przez budowę Zbiornika Mietków spadło zasilanie w wodę. W latach 80tych ostatecznie wymontowano urządzenia zostawiając budynek elektrowni, który przystosowano pod mieszkania.
Kiedy w 1928r włączono wieś do Wrocławia, część pól kupiły spółdzielnie mieszkaniowe stawiając tam w latach 30tych nowe domy. Przędzalnia prowadziła działalność do 1999r podobnie jak cegielnia, którą ostatecznie zburzono.
Wśród budowli, których już nie uświadczymy, prócz wspomnianego kościoła, należy wymienić pałac zwany zamkiem Buchholz oraz rezydencję Lauterbacha zwaną również willą pałacową.
Pałac w Stabłowicach datowano na połowę XIXw. Była to budowla neogotycka, powstała najprawdopodobniej w miejscu wcześniejszej, przy której w miejscu lasu założono park ze sztucznymi ruinami.
Fundatorem tego wszystkiego był von Alten. Ostatni właściciel pałacu H.Buchholz, od którego nazwiska nazwano budowlę zamkiem Bucholza, spieniężył swoją własność spółdzielni mieszkaniowej, która w 1939r rozebrała go. Znajdował się przy obecnej ulicy Jeleniogórskiej.
Z kolei rezydencja Lauterbacha niegdyś stała w centrum obecnego parku przy ulicy Stabłowickiej. Zbudowano ją w 1892r wg projektu Edouarda Freitaga dla znanego niemieckiego biologa i geografa Carla Lauterbacha.
Był on również badaczem Nowej Gwinei i od jego nazwiska budowla wzięła swoją nazwę. Przy niej założono sporej wielkości szklarnie, które podobnie jak rezydencja zostały zniszczone w 1945r. Ich właściciel nie dożył tego czasu odchodząc w 1937r przeżywszy 73 lata.
Nie ma również śladu po dawnym stabłowickim folwarku Altenhain, który położony był w połowie drogi między Ślęzą a Leśnicą. Powstał ok.1860r dla ówczesnego właściciela pałacu pana von Alten’a i zwany był również Gajem Altena. Składał się podobno z budynku głównego i dla służby, stajni, szklarni oraz sadu, a wejście zdobiły kamienne lwy.
Przy folwarku założono park, a na przybywających czekała gospoda. Podobnie jak wcześniejsza rezydencja doznał szkód z początkiem 1945r kiedy Armia Czerwona prowadziła natarcie na Festung Breslau- Twierdzę Wrocław. Nie był jednak w najgorszym stanie i stał jeszcze krótko po wojnie, ale ostatecznie rozebrali wszystko okoliczni mieszkańcy pozyskując materiał budulcowy. W 1948r miejsce to nazwano Gajowa i tam w 2011r rozpoczęto budowę szpitala specjalistycznego.
Archiwalne zdjęcia dodano dzięki Fotopolska.eu.