Mniej więcej w połowie drogi między Gliwicami a Prudnikiem leży Kędzierzyn- Koźle. Mnie zainteresowała część tego miasta- Koźle, w której znajdują się między innymi pozostałości Twierdzy Kozielskiej.
Powstanie pierwszej Twierdzy Koźle zawdzięcza się Austriakom, którzy w 1739r zbudowali umocnienia oplatające miasto w kształcie gwiazdy ośmioramiennej, w skład których weszły : wał ziemny, mur i rów. Prace budowlane nie zostały jednak ukończone, bo w 1741r Koźle zostało zdobyte i zajęte przez Prusaków. W 1743r postanowiono wybudować nową twierdzę: wyburzono austriackie fortyfikacje, a na ich miejscu rozpoczęto budowę nowych, które przybrały kształt pięcioramiennej gwiazdy. W mieście utworzono garnizon wojskowy.
O Koźle często toczyły się walki i przechodziło ono z rąk do rąk. W połowie XVIIIw Austriacy ponownie je zdobyli, lecz po miesiącu oblegania powróciło z powrotem do Prus. Po tym zdarzeniu król Prus Fryderyk II Wielki od 1746 do 1754r osobiście doglądał budowy fortyfikacji. Wojna siedmioletnia w 1758r przyniosła kolejne walki i prawie półroczne blokowanie przez wojska austriackie Twierdzy kozielskiej, której i tak nie udało się zdobyć.
Modernizacja Twierdzy w latach 1765- 1790 przyniosła umocnienie prawobrzeżnego przyczółku mostowego, przekopanie wokół niego kanału, do którego skierowano koryto Odry, co utworzyło sztuczną wyspę. Wybudowano nowe i rozbudowano istniejące reduty, których ostatecznie powstało sześć: Rogowska, Orla, Kłodnicka, Kobylicka, Większycka i Reńskowiejska. Zbudowano umocnienia, kazamaty, prochownie i koszary. Wzmocnione zostały wały obronne, powstały nasypy i zapory wodne, a wszystko po to, by razie konieczności można było zatopić cały teren. Dodatkowo zwiększono liczbę dział i pod koniec XVIIIw było ich 226.
Kolejna rozbudowa Twierdzy Koźle miała miejsce od 1797r. Wykonano wtedy podziemny rurociąg doprowadzający do Koźla wodę pitną, a na przedpolu wzniesiono fort- wieżę.
Powstała baszta Montalemberta zwana fortem Fryderyka Wilhelma, której budowę rozpoczęto w 1805r a ukończono w 1829r. Przyjęta nazwa pochodziła od nazwiska francuskiego generała Marca Rene de Montalemberta będącego pomysłodawcą tak budowanych fortów. Był to dwupiętrowy, okrągły obiekt mierzący 24,5m wysokości, u podstawy mający prawie 34m szerokości i mogący pomieścić na każdym piętrze 28 dział z załogą, amunicją oraz wyposażeniem.
Cesarz Napoleon I postanowił zdobyć Śląsk i 18 stycznia 1807r rozpoczęło się oblężenie Twierdzy Koźle przez 7546 żołnierzy bawarskich i francuskich, której broniło 67 oficerów i 4249 szeregowych dowodzonych przez 73letniego komendanta- pułkownika Davida von Neumanna. Mróz utrudniał dotarcie do twierdzy, a przymusowo zatrzymanych 400 okolicznych chłopów zmuszono do rozbijania lodu w fosach otaczających twierdzę, która była systematycznie ostrzeliwana, jednak nie udawało się jej zdobyć.
CIEKAWOSTKA
Mieszkający w Łubowicach pisarz Joseph von Eichendorff był świadkiem tamtejszych wydarzeń. Wraz z matką i bratem, przez lornetkę obserwował, z nieistniejącego już wiatraka w Sławikowie, napoleoński ostrzał twierdzy w Koźlu. Poeta zapisał w swoim dzienniku: „… rozpoczęła się kanonada, jakiej jeszcze dotąd nie słyszeliśmy…Widzieliśmy, jak straszliwie ostrzeliwano Koźle z dwóch przeciwległych stron, z dolin leśnych pod Kłodnicą i ze wzgórz pod Większycami. Widzieliśmy dym z każdej baterii, a także bomby wznoszące się jak chmurki. Komendant von Neumann odpowiadał dzielnie na każdy strzał z zewnętrznych wałów”.
Na początku marca 1807r zastąpiono oblężenie blokadą, a organizowane wypady jej obrońców kończyły się niepowodzeniami. W twierdzy panowały choroby, a sami jej obrońcy dezerterowali. Zniesiona 13 marca blokada z prawej strony Odry umożliwiła obrońcom zaopatrzenie w żywność, dokonanie rekrutacji nowych obrońców, co przedłużyło opór. Z końcem marca oblegający otrzymali wsparcie i 7 kwietnia przystąpiono do ponownego jej oblężenia.
16 kwietnia zmarł na tyfus pułkownik Neumann, a nowy dowódca bezskutecznie próbował uzyskać pomoc. 2 czerwca dowódcy walczących stron spotkali się w twierdzy, by skłonić obrońców do kapitulacji. Pertraktacje sprawiły, że 10 czerwca ogłoszono jednodniowe zawieszenie broni. Ostatecznie 13 czerwca podpisany został akt kapitulacji twierdzy przedłużając do 16 lipca zawieszenie broni, kiedy to miała zostać przekazanym wojskom Napoleona. Mimo rozejmu, blokada twierdzy trwała nadal, ale nie toczono walk, a zawarty 9 lipca pokój w Tylży sprawił, że przekazanie twierdzy Francuzom stało się nieaktualne. 17 lipca 1807r blokada Twierdzy Koźle została ostatecznie zakończona.
Nawet podczas wojen napoleońskich nieudanym okazało się zdobycie Twierdzy Kozielskiej.
Przy minimalnych stratach po stronie francusko- bawarskiej, straty obrońców Twierdzy były duże: z 4316 obrońców przeżyło od 1100 do 1500. Z czasem część fortyfikacji uległa prawie całkowitemu zniszczeniu i ostatecznie Twierdzę zlikwidowano w 1873r. Część fortyfikacji została rozebrana, część sprzedana, a w byłym Forcie Fryderyka w 1883r powstała fabryka słodu.
Istniejące do końca II wojny światowej fragmenty fortyfikacji zostały zlikwidowane, a do dziś z dawnej Twierdzy Koźle pozostał magazyn prochowy oraz częściowo spalona w 1945r baszta Montalemberta, która stanowi chyba największą atrakcję. Mimo zamkniętej bramy udaje się wejść do jej wnętrza. Poza tym co roku we wrześniu odbywają się Dni Twierdzy Koźle.
Powiem szczerze, że dotrzeć do Baszty Montalemberta nie jest trudno jak już się wie, gdzie ona się znajduje, bo skutecznie chronią ją drzewa czyniąc niewidoczną z drogi. Warto jednak zobaczyć pozostałości dawnej Twierdzy, bo dają one wyobrażenie o niegdysiejszej jej potędze zwłaszcza, gdy zajrzy się do wnętrza Baszty.
Parafrazując powiedzenie Juliusza Cezara: przybyłam…zobaczyłam…zwyciężyłam (lęk przed wejściem do wnętrza).
