Legnica– dolnośląskie miasto nad rzekami Kwisą i Czarną Wodą, leżące niegdyś na szlaku handlowym z Niemiec do Kijowa jak też z Wielkopolski na południe, słynące z handlu i rzemiosła.
Wśród nazw najwcześniej wymienione zostały dwie w dokumencie z 1146r: Legnicz i L’gniza, a później: Legnic , Legnice, Legnitz, Lignica, Liegnitz.
Pod obecną widnieje od maja 1946r. Na jej pochodzenie jest hipoteza, jakoby wywodziła się od staropolskiego słowa łęg oznaczającego łąkę łęgową, czyli podmokłą, często zalewaną.
Już w VIIIw na tamtym terenie znajdował się drewniano-ziemny gród Trzebowian. Z końcem Xw, za czasów Mieszka I był to gród piastowski, o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1149r kiedy panował Bolesław Kędzierzawy.
Stał na wzniesieniu, w miejscu łączenia się wspomnianych rzek i jego zadaniem było chronienie Śląska.
W drugiej połowie XIIw w miejscu drewnianego grodu ,za sprawą księcia Bolesława Wysokiego, postawiono murowany zamek. Warownia będąca główną siedzibą książąt legnicko-brzeskich składała się z rezydencji książęcej tzw. palatium- budynku mieszkalnego władcy i trzech wież: czworobocznej zwanej lubińską oraz dwóch cylindrycznych obronnych mierzących prawie 20m. W ich dolnych częściach znajdowało się więzienie, powyżej którego swoje pomieszczenia miała straż, zaś w górnych częściach urządzono izby mieszkalne. Ponadto w skład warowni wchodziły drewniane zabudowania gospodarskie i dom kasztelana. Całość otaczały początkowo drewniano-ziemne a później murowane fortyfikacje z wjazdem od strony zachodniej oraz wał obronny.
Wieżom z czasem nadano nazwy: św. Piotra będącego patronem miasta oraz św. Jadwigi– małżonki Henryka Brodatego, uczynionej śląską świętą.
Tam też znajdowała się komnata patronki, w której księżna spędzała podobno czas będąc w Legnicy. Grubość murów wieży św. Jadwigi wynosiła 2,5m, z kolei św. Piotra dochodziła do 4,5r. W latach 20tych XIIIw nieopodal palatium stanęła dwunastoboczna kaplica.
W połowie XIIIw miasto rozwijające się poniżej warowni było stolicą Księstwa Legnickiego.
CIEKAWOSTKA
Nieopodal Legnicy w 1241r rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami polskimi pod wodzą księcia śląskiego Henryka Pobożnego a Mongołami dowodzonymi przez Pajdara. Najeźdźcy po zajęciu Rusi Kijowskiej prąc na zachód spalili po drodze m.in. Kraków oraz Wrocław, biorąc w niewolę ludność. Tatarscy wojownicy nieśli nie tylko pożogę ale i strach. Henrykowi na pomoc ruszyło rycerstwo zakonne oraz śląskie i wielkopolskie, miał pomóc też czeski Król. Ten jednak zostawił sąsiada bez pomocy i mimo to książę zdecydował się na bitwę. Już wówczas legnicki zamek skutecznie odpierał ataki najeźdźcy. Dobrze zorganizowane wojska tatarskie, używające nawet gazów bojowych, ostatecznie okrążyły i wycięły wojska Henryka. Księcia pojmano i ścięto, a jego głowę nabito na włócznię. Głównym celem najazdu Tatarów było uniemożliwienie pomocy Węgrom przez wojska polskie i sojusznicze, bo tam właśnie wyruszył Batu-Chan, wnuk Czyngis- Chana. Pajdar po wygranej bitwie pod Legnicą ruszył na Węgry. Śląsk z kolei podzielono pomiędzy synów księcia Henryka, a państwo polskie prócz możliwości obronnych utraciło też swoje znaczenie w Europie. Mongołowie zaś wyprawili się na Polskę jeszcze dwukrotnie w XIIIw: w latach: 1259 i 1260 oraz w 1287 i 1288r.
W 1329r Legnica została stolicą czeskiego lenna i bunt jaki miał miejsce w połowie XVw udaremnił rządzenie Legnicą przez Czechów. Wracając do historii zamku w Legnicy, to kolejne prace nad jego wyglądem zmiały miejsce w XVw i przeprowadził je książę Ludwik II. Dzięki niemu wieże podwyższono prawie dwukrotnie i odtąd okrągłe miały ośmiokątne nadbudowy pokryte strzelistymi dachami. Wieża św. Jadwigi zyskała ganek ozdobiony krenelażem, z kolei św. Piotra otrzymała kamienny gzyms z dekoracyjną balustradą. Swój wkład w wygląd warowni włożył też Fryderyk I, który skupił się głównie nad przebudową palatium.
Przeprowadzone prace za księcia Fryderyka II legnickiego zwanego Wielkim (panującego od końca XV prawie do połowy XVIw) nadały warowni renesansowy styl. Zwiększono ponadto jej obronność otaczając fortyfikacjami bastejowymi oraz tworząc nowe fosy. To wówczas zmieniono miejsce głównego wejścia na zamek prowadzącego przez bramę we wschodniej części przez sień obok wieży św. Piotra.
Jego ozdobą stał się portal z trzema kolumnami, na których znajduje się fryz z porterami na medalionach Fryderyka II i małżonki oraz kartusz herbowy z orłem. Wykonawcą był Jerzy z Ambergu. Do tego czasu wieża św. Jadwigi strzegła wjazdu do zamku. Wówczas też dawna komnata patronki nabrała zupełnie innego wyglądu. Odtąd Komnata Różana zyskała bogate polichromie zdobiące ściany i sufit nawiązujące do tego, co książę zobaczył podczas swoich podróży po Europie.
Jerzy Rudolf, któremu Legnica przypadła w 1612 podjął się w 1618r kolejnej rozbudowy swojej siedziby czyniąc ją barokową rezydencją.
CIEKAWOSTKA
Książę legnicki Jerzy Rudolf był synem księcia legnicko-brzeskiego Joachima Fryderyka. Po jego śmierci w 1602r stał się wraz z bratem- Janem Chrystianem sukcesorem do tronu w Legnicy, jednakże do 1605r kiedy obaj byli małoletni, regentką była ich matka- Anna Maria. Kiedy w 1612r bracia podzielili księstwo legnicko- brzeskie, Jerzemu przypadła Legnica i Złotoryja, a cztery lata później również Chojnów. Czas jego panowania zbiegł się z wojną 30stoletnią, podczas której Habsburgowie okupowali jego ziemie i mimo, że przebywał na wygnaniu w latach 1633-1648, to nadal sprawował rządy. Był wszechstronnie wykształconym władcą oraz kompozytorem pieśni, które zachowały się do dziś. Jako mecenas sztuki wspierał kulturę i naukę, goszcząc na dworze poetów i kompozytorów. Jest twórcą księgozbioru nazwanego Biblioteca Rudolphina.
W wyniku przeprowadzonych przez niego prac, zamek zyskał nowe budynki i kształt czworoboku, gdzie skrzydła utworzyły dziedziniec wewnętrzny przedzielony na dwie części murem kurtynowym z wieżą, na której umieszczono zegar. Wieża niestety nie przetrwała do dziś. Wtedy też rozebrano romańską kaplicę. W połowie tego stulecia w miejscu, gdzie stała wieża lubińska utworzono bramę z portalem, której ochroną była basteja.
Wraz ze śmiercią ostatniego księcia piastowskiego Jerzego Wilhelma w 1675r miasto trafiło w ręce Habsburgów, a od 1740r znalazło się w granicach Prus. W 1711r zamek zniszczył wielki pożar, po którym go przebudowano. Z polecenia pruskiego króla rozebrano zamkowe fortyfikacje w 1764r. Ponadto z końcem XVIIIw zasypano fosę likwidując tym samym znajdujący się nad nią most wiodący do zamku. Po pożarze z 1835r początkowo zamkowe wnętrza służyły za magazyn na zboże. Podjęto decyzję jego odbudowy i projekt wykonał ówczesny znany architekt Karol Fryderyk Schinkiel. Odrestaurowanej budowli nadano styl neogotycki, w miejscu gdzie znajdowała się wieża zegarowa postawiono nowy budynek. Zamek stał się siedzibą różnych miejskich urzędów.
CIEKAWOSTKA
Na rycinach jakie umieszczono w jednym z XIXwiecznych francuskich czasopism widać jak wyglądała w połowie XIXw Sala Rycerska.
W owym czasie 19 zamkowym komnatom nadano funkcje muzealną.
Znany ówczesny artysta i kolekcjoner Alexander von Minutoli, zyskawszy poparcie pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV, w zamkowych komnatach utworzył kolekcję dzieł rzemiosła artystycznego eksponowaną tam od 1845 do 1875r. Kiedy w 1865r stał się właścicielem pałacu w Biedrzychowicach tam z czasem przeniósł swoją kolekcję, która pomniejszona o zbiory malarstwa sprzedane na aukcji w Berlinie w 1899r, tam miała swoje miejsce do czasu II wojny światowej. Uważany jest za założyciela pierwszego na świecie Muzeum Rzemiosła i Sztuki Użytkowej, co miało miejsce w 1844r.
Z końcem II wojny światowej Legnicę zajęli czerwonoarmiści, zostawiając po sobie spalone i zniszczone miasto. Dotyczyło to także legnickiej warowni, która zniszczona była w prawie 70%. Mimo to w latach 1960-1970 pojęto się jej odbudowy.
Dziś w zamku mieści się muzeum, a w większej części działają szkoły.
Podczas prac archeologicznych przeprowadzonych w latach 60tych XXw odkryto relikty romańskiej kaplicy świętych Benedykta i Wawrzyńca, które dziś można zobaczyć w pawilonie specjalnie dla tego celu postawionym na zamkowym dziedzińcu. Ponadto można zobaczyć północną ścianę palatium– dawnego pałacu książęcego z zachowanym kamiennym obramowaniem okienek szczelinowych pierwszego piętra. Budowla niegdyś mierzyła prawie 62m długości, 17m szerokości i była wysoka na 12 m. Posiadała trzy kondygnacje: na parterze umiejscowiono pomieszczenia gospodarcze, piętro najprawdopodobniej służyło za komnatę książęcej drużyny, zaś na drugim piętrze znajdowały się 3 komnaty książęce oraz sala reprezentacyjna. Z palatium wychodziło się wprost na dziedziniec. Niegdyś był to odrębny budynek obecnie wkomponowany jest w nowy, przylegający do wieży św. Piotra.
Archiwalne fotografie udostępniono dzięki Fotopolska.eu, a akwarelę namalował Andrzej Woźniak.
