Niecałe 30 km na południe od Rzeszowa leży wieś Hyżne, gdzie trafiłam do dworku będącego siedzibą szkoły. Nie wiadomo dokładnie na kiedy datowane są jej początki, ale istniała już w XIVw za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Pierwszy raz wspomniano ją w 1436r, kiedy leżała na dawnym trakcie wiodącym z Węgier do Przemyśla przez Duklę, zwanym Węgierską Drogą.
W owym czasie należała do majątku dynowskiego będącego w rękach szlachty z rodów: Kmitów, Denowskich, Rzeszowskich oraz Wapowskich. Najwcześniej wymienionym właścicielem tamtejszych dóbr był Piotr Kmita. Po nim dziedziczył syn Piotr Lunak ożeniony z Ofką Rzeszowską- dziedziczką części Rzeszowa. Następnie wszystko przypadło córce Małgorzacie.
CIEKAWOSTKA
Własność małoletniej Małgorzaty mającej zaledwie 6lat przywłaszczył sobie w 1436r jej stryj- Mikołaj Kmita. Takim sposobem rozpoczynając waśnie o majątek dynowski, który zakończył się dopiero w 1441r. Wtedy własność swą odzyskała wówczas 11stoletnia dziewczyna. Zmarła młodo, lecz dała się poznać jako fundatorka dynowskiego kościoła. Ponadto wspomagała odbudowę kościoła w Rzeszowie. Prócz sporego majątku ziemskiego należały do niej również okoliczne kamieniołomy.
Po jej śmierci wszystko odziedziczyli synowie: Stanisław i Jan. Nie zostawiwszy potomka ,Jan odszedł w 1539r lecz majątek został w rodzinie- trafił do kuzynów ze strony ojca: Mikołaja i Piotra Rzeszowskich. Ci spieniężyli go z końcem XVIw kasztelanowi krakowskiemu- Janowi Tarnowskiemu. Nie minęły 4 dekady i dobra trafiły do rodziny Tarnowskich- Wapowskich. W tej rodzinie również odnotowano fundatorkę- Katarzynę Wapowską, dzięki której w Hyżnem postawiono drewnianą świątynię, wzbogaconą następnie przez nią w renesansowe dzieło- obraz Matki Boskiej Łaskawej z Dzieciątkiem. Domniemywa się, że dzięki tej rodzinie we wsi stanęła również pierwsza jej siedziba.
Kościółek spalili w 1624r Tatarzy, ale odbudował go Stanisław Wapowski. Ponadto otoczono go naziemnymi fortyfikacjami.
Kolejnymi posiadaczami majątku w Hyżnem byli Nieborowscy, którzy osiedlili się tam w XVIIIw. Od ich nazwiska przysiółek Hyżnego nazwano Nieborowem. Przypuszcza się, że musieli oni mieć też swoją siedzibę. W 1785r majątek sprzedali Janowi Jędrzejowiczowi i w tej rodzinie był on jeszcze w pierwszej dekadzie XXw. W owym czasie Hyżne dobrze się miało: działały tam 4 karczmy, młyn wodny, cegielnia oraz gorzelnia.
W 1911r dworek trafił do rodziny Garstman, która w przeciągu roku spieniężyła go pochodzącym z Rzeszowa Staniszom. Oni również nie zabawili tam długo, bo już w 1917r miał nowego właściciela- Konstantego Dzieduszyckiego. Był on ostatnim właścicielem dworku do 1944r.
Obecny dziś dwór w Hyżnem to część dawnego dworskiego zespołu Nieborowskich datowanego na przełom XVII i XVIIIw. Ludwik Nieborowski przeprowadził prace, dzięki którym budowla zyskała piętro. Również Dzieduszyccy wnieśli swój wkład w przebudowę swojej własności.
W 1946r majątek stał się własnością Skarbu Państwa: rozebrano część piętra i we dworze urządzono szkołę powszechną działająca do 1972r. Następnie pozostawiony sam sobie zaczął popadać w ruinę. Miał jednak szczęście, bo w 1984r rozpoczęto jego remont, podczas którego odbudowano rozebraną po II wojnie światowej część. Dziś mieści się w nim Szkoła Podstawowa i punkt przedszkolny.
Z dawnego dworu do dziś pozostały sklepienia w piwnicach oraz na parterze pamiętające XVIIw. Ponadto na podłodze I piętra zachowały się posadzki mozaikowe z I połowy XIXw. Dawne czasy pamięta też widokowa loggia oraz drzewa pozostałe po dawnym parku, w którym niegdyś rosły dęby, graby i lipy zdobiące wiodącą przez park dróżkę żwirową. Uroku dworowi dodawały porastające ściany pnącza. Kiedy dwór kupowali Jędrzejowiczowie odnotowano ogród kwiatowy i pomarańczowy, sad oraz warzywnik.
CIEKAWOSTKA
Z dworkiem w Hyżnem związany jest generał Władysław Sikorski urodzony 20 maja 1881r w Tuszowie Narodowym. Jego ojciec- Tomasz, pochodzący z Przeworska, w Hyżnem otrzymał posadę organisty. Był też nauczycielem. Ożenił się z Weroniką Hawrowską, której ojczym zarządzał dworkiem w Hyżnem. Tam też po śmierci męża zamieszkała razem z czwórką dzieci i stamtąd Władysław dojeżdżał do szkoły w Rzeszowie. Później był wojskowym, politykiem, generałem, premierem, ministrem spraw wojskowych, Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych, a podczas II wojny światowej premierem Rządu RP na Uchodźstwie. Zginął na Gibraltarze wracając z Bliskiego Wschodu 4 lipca 1943r z inspekcji sił Armii Polskiej. Główne wejście do dworku zdobi tablica odsłonięta 20 maja 2001r, upamiętniająca 120 rocznicę jego urodzin.