Będzin– miasto leżące między Bytomiem a Dąbrową Górniczą. Pierwszy gródek z drewnianą warownią otoczony siedmiometrowym wałem powstał we wczesnym średniowieczu,ok.1000r.
Nazwę wiąże się najprawdopodobniej z imieniem Będan lub Będzan. Przez wieki znane było m.in. jako: Banden, Bondin, Bandzin, Bądzin, Bendzin, Bendsburg, by ostatecznie zostać Będzinem. Prawa miejskie uzyskał w 1358r i leżał wówczas w granicach Królestwa Polskiego. W czasie swej historii znajdował się pod panowaniem pruskim, rosyjskim i niemieckim, by na powrót stać się miastem polskim. Tam też można zobaczyć i zwiedzić umiejscowiony na wzniesieniu zamek.
CIEKAWOSTKA
W mieście działała spora Gmina Żydowska. Nie wiadomo kiedy pierwsi Żydzi osiedlili się w Będzinie, ale potwierdzone informacje o nich pochodzą z XVw kiedy zaczęli osiedlać się przy obecnej ulicy Zawale. Zamieszkiwali w obrębie murów miejskich, a królewską zgodę na to zyskali dopiero dzięki królowi Batoremu.
Przywilejem z 1527r stali się równoprawnymi z chrześcijańskimi kupcami. To był dla nich dobry czas, a dodatkowo królowie elekcyjni nadali im nie tylko wiele praw, które miały bronić ich przed dyskryminacją ale również powiększyli ich przywileje.
Posiadali dwie synagogi i trzy cmentarze. Wszelkie przywileje utracili wraz z zaborami, a czas ich zagłady to II wojna światowa. W nocy z 8 na 9 września Niemcy spalili synagogę i część domów. Tu warto wspomnieć ówczesnego proboszcza, który pomagał pogorzelcom znaleźć schronienie narażając życie, co doceniono nadając mu pośmiertnie medal „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”.
Kolejnym krokiem przeciwko Żydom było odebranie im sklepów, zakładów rzemieślniczych i domów, a ostatecznym umieszczenie w gettach i zagłada w Oświęcimiu. Z zamieszkujących Będzin w 1939r prawie 25 tysięcy Żydów II wojnę światową przeżyło zaledwie kilkuset.
Król Bolesław Chrobry będąc dzieckiem miał wiernego druha i przyjaciela, z którym wychowywał się razem na dworze. Chłopcu było na imię Benda.
Dorastali razem, uczyli się rzemiosła rycerskiego, a potem wspólnie walczyli podczas wypraw podbijając liczne plemiona słowiańskie.
Wiele lat później król postanowił wynagrodzić przyjaciela za wierną i oddaną służbę.
Podarował mu ziemie leżące nad Czarną Przemszą razem z okolicznymi osadami.Benda był pod wrażeniem pięknej okolicy i zapragnął osiedlić się tam.Postanowił wykorzystać skaliste wzgórze nad rzeką i na nim wybudować zamek. Niestety nie posiadał licznej służby więc rozkazał miejscowej ludności, by wstawiła się do pracy. Przeciwników uwięził i osobiście nadzorował postępy pracy. A panem okazał się srogim i na dodatek nikomu nie zapłacił za ciężką pracę. Wykorzystani ludzie przeklęli go: spadła na niego za to kara- stracił całą rodzinę, gdy na jego oczach przygniótł ich głaz oderwany od skały. Widząc karę jaka go spotkała Benda spokorniał i zrozpaczony opuścił zamek zostając mnichem. Zamieszkał w pustelni, by odkupić zło jakiego się dopuścił. Resztę swego życia spędził w ubóstwie pomagając miejscowej ludności. Od jego imienia osadę nazwano Będzinem.
To jedna z legend dotycząca zamku w Będzinie, którego historia sięga czasów kiedy na Górze Zamkowej stał gród należący najprawdopodobniej do plemienia Wiślan.
Był wielokrotnie rozbudowywany. Ponoć za Bolesława Wstydliwego wzniesiono istniejącą do dziś kamienną wieżę. To właśnie do niej dobudowano zamek w połowie XIVw.
Pierwszy burgrabia będziński jakiego wymieniono w 1349r dowodzi istnienia już wtedy zamku, a potwierdza to przywilej lokacyjny z 1358r zawierający słowa „pod zamkiem naszym”. Budowa warowni miała miejsce w czasie, gdy Śląsk przeszedł pod panowanie czeskie, kiedy granicą między Koroną Czeską a Polską była Czarna Przemsza przepływająca u podnóża warowni.
W XVw dowódcą zamku był Piotr z Siedlec, po nim w latach 1415- 1433 Mikołaj Siestrzeniec Kornicz słynący z napadów na dobra sąsiadów. Na dodatek sprzyjał on Husytom. Zwany był Czarnym Rycerzem bez głowy, gdy w końcu schwytanego ścięto.
Zmieniali się panowie zamku, który gościł m.in. Henryka Walezego, gdy ten zatrzymał się w nim jadąc na koronację do Krakowa. Przebywał tam również Jan III Sobieski zmierzający w 1683r z odsieczą do Wiednia, a w 1696r August II Mocny oraz w 1797r Stanisław August Poniatowski.
Zamek nie uniknął zniszczeń: w 1616r spłonął wraz z częścią miasta. Jego odbudowy podjął się na własny koszt starosta będziński Andrzej Dębiński. W czasie Potopu Szwedzkiego z lat 1655-1656 warownię spalono i częściowo zburzono. Gdy kilka lat później do zamku zjechali lustratorzy królewscy, rozkazali go odbudować lecz miasto nie miało na to środków- samo nie potrafiło podnieść się z upadku.
Do końca XVIw będzińskim zamkiem zarządzali w imieniu króla burgrabiowie i posiadłości należące do zamku stawały się przeważnie dożywotnio własnością stanu rycerskiego. W XVIIw warownia trafiła pod zarząd starostów niegrodowych, a od 1775r dobra będzińskie otrzymał na 50 lat w dzierżawę Stanisław Mieroszewski.
Po II rozbiorze Polski zarząd pruski podarował zamek jednemu z Hohenzollernów, który oddał go w 1802r w wieczystą dzierżawę 96 mieszczanom będzińskim. Nad nimi nadzór mieli sprawować kuratorzy, a jako ostatniego wymienia się Jana Gęborskiego, który na własny koszt posadził na Wzgórzu Zamkowym drzewa i tym samym zapoczątkował powstanie istniejącego do dziś parku.
Podczas tych prac natrafiono na groby, z których kości wywieziono furmankami na pobliski cmentarz. Odkryto też podziemny chodnik wiodący z zamku w kierunku kościoła, lecz zasypano go gruzem, by poszukiwacze skarbów nie mieli tam wstępu.
Mieroszewscy nie mieszkali w zamku, bo za rzeką, niedaleko niego wybudowali pałac.
Niszczejąca, nierentowna warownia zaczęła popadać w ruinę, aż doszło do nieszczęścia: w 1825r walący się mur przygniótł człowieka i wtedy nakazano go zburzyć. Na szczęście nie doszło to do skutku, bo z Warszawy otrzymano w 1827r rozkaz przeprowadzenia rejestracji zabytków i zalecenie ich ochrony więc rozbiórkę wstrzymano.
W 1833r miłośnik pamiątek narodowych- hrabia Edward Raczyński ujrzawszy romantyczne resztki zamku postanowił go odbudować, co uczynił i odtąd miał służyć jako siedziba szkoły górniczej. Ostatecznie stał się miejscem, gdzie górnicy sprowadzeni w 1838r z Saksonii do Dąbrowy mieli salę modlitw. Nabożeństwa odprawiał pastor.
W 1840r w zamku stworzono kaplicę ewangelicką działająca do 1843r, w której odprawiono pierwsze ewangelickie nabożeństwo na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Przez kilka lat zamek służył jako szpital, ale nie spełnił swej roli i od 1849r ponownie popadł w ruinę.
W 1919r powstało Towarzystwo Opieki nad Górą Zamkową, które 10 lat później podjęło się odbudowy zamku. Podczas prac budowlanych odnaleziono mnóstwo zabytkowych przedmiotów. To, co widzimy teraz to efekt przebudowy w styl neogotycki z 1834r oraz prac rekonstrukcyjnych z lat 1952- 1956.
Wieża okrągła była niegdyś wyższa i najprawdopodobniej posiadała zwieńczenie ceglane. Budynek mieszkalny nie miał wyodrębnionej wieży kwadratowej- w obu częściach znajdowało się tyle samo kondygnacji. W średniowieczu zamek posiadał dodatkową część otoczoną murem z bramą, lecz jej nie odtworzono.
W lipcu 1956r w zamku urządzono Muzeum Zagłębia, a w 1969r pierwsi zwiedzający weszli do okrągłej baszty. 5 lat później w zamkowych piwnicach urządzono działającą do dziś stylową kawiarenkę.
Archiwalne zdjęcia dodano dzięki Fotopolska.eu
Zamek w Będzinie z lotu ptaka:
http://www.polskazdrona.pl/zamek-w-bedzinie-88.html
WIRTUALNA WYCIECZKA
http://www.qtvr-poland.com/panoramas/513.html
