pałac w Kamieńcu Ząbkowickim

 
Pamiętam pierwszy pobyt pod pałacem w Kamieńcu Ząbkowickim kiedy był zamknięty.
 

 
Obeszłam go dookoła, ale dla mnie prawie nie ma rzeczy niemożliwych jeśli jestem czegoś ciekawa.
Przeszłam więc przez uszkodzony płot chcąc zobaczyć krużganek, bo tak nazwałam te piękne łuki.
Wśród chaszczy dojrzałam wejście pod zamkiem, prowadzące pewnie do piwnic, ale z powodu pajęczyn zrezygnowałam.
Postanowiłam poczekać aż pałac będzie otwarty, bo nie chciało mi się wierzyć, by taki skarb mógłby nie być udostępniony do zwiedzania. Doczekałam się w 2013r.

 
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim często nazywany jest zamkiem, bo dzięki stylowi w jakim został zbudowany zwany historyzmem tworzy złudzenie zamierzchłej przeszłości. Jest pałacem, gdyż to reprezentacyjna rezydencja mieszkalna pozbawiona cech obronnych (systemu umocnień) i otoczona kompleksem ogrodowym. Tak więc ten XIX-wieczny, neogotycki budynek „udaje” warowny zamek.
 

 
 
 
 
 
Początki Kamieńca Ząbkowickiego łączą się z zamkiem, ale nie z obecną budowlą , lecz z warownią, którą w 1096r wzniósł książę czeski Brzetysław II. Za czasów panowania Czechów na Ziemi Kłodzkiej zamek w Kamieńcu odgrywał ważną rolę, bo stał w strategicznym miejscu, na drodze między Wrocławiem, Pragą, Krakowem i Gnieznem. Stanowił zabezpieczenie ważnego traktu komunikacyjnego. Brzetysław prawdopodobnie podarował go siostrzeńcowi – polskiemu księciu Bolesławowi. Jego panowanie nie trwało długo, gdyż twierdza stanowiła zagrożenie dla Czechów, którzy odbili ją i w 1103r rozbudowali i umocnili.
Po zakończeniu wojny w 1137r przeszedł w ręce rodziny biskupów z Pogorzeli.

Kolejna informacja o zamku pochodzi z 1200r, co dowodzi, że nie był jeszcze wtedy w ruinie, ale kilkadziesiąt lat później nie ma już o nim wzmianki. Tak naprawdę nie wiadomo, w którym miejscu stał. Wg kroniki Klasztoru Cystersów w 1592r podczas budowy kościoła natrafiano na fragmenty murów i być może były one pozostałością po nim.

W 1838r właścicielką dóbr kamienieckich została Marianna Orańska – królewna niderlandzka. Na jej decyzję, by pałac stanął w tym właśnie miejscu miał wpływ nie tylko krajobraz. Przesądził fakt, że z miejscem tym związane były przekazy o polskiej księżniczce i księciu ziębickim oraz ich wielkiej miłości w legendarnej warowni, która podobno stała na wybranej przez nią Górze Zamkowej. W tym samym roku zleciła jednemu z najwybitniejszych architektów- Karolowi F.Schinklowi wykonanie projektu przyszłej rezydencji.

 
 
 
 
 
 
 
 
Za wzór dla planowanego przedsięwzięcia księżna wskazała dwa zamki: szkocką siedzibę hrabiego Ripon oraz krzyżacką twierdzę w Malborku. 15.X.1838r na Grodowym Wzgórzu położono kamień węgielny. Prace budowlane nadzorował młody architekt Ferdinand Martius. Ze względu na rozwód księżnej w 1848r przerwano prace, które wznowiono dopiero w 1853r. Rok później rozpoczęto budowę tarasów wiodących do pałacu, które zostały zaprojektowane przez generalnego dyrektora Ogrodów Pruskich.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8 maja 1872r zakończono prace przy budowie pałacu i wokół niego.

CIEKAWOSTKA

 
Na skraju pięknego niegdyś przypałacowego parku, 8 maja 1872r odsłonięto Pomnik Zwycięstwa, postawiony by upamiętnić zakończenie wojny francusko- pruskiej z lat 1870-1871. Jego pomysłodawcą był syn Marianny Orańskiej- Albrecht.

 
 
 
Nie był to typowy pomnik, a istne dzieło sztuki: w basenie z fontannami postawiono wzmocnioną przyporami grotę ozdobioną kamienną arkadą. Na niej znajdowała się 11stometrowa kolumna zwieńczona 3metrową, odlaną z brązu Nike- boginią Zwycięstwa. Nie tylko do groty można było wejść, ale i na nią można było się dostać szerokimi kamiennymi schodami. Wewnątrz, w centrum, umieszczono rzeźbę herosa z greckiej mitologii- Perseusza. Niestety, po zniszczeniach II wojny światowej doszły te powojenne. W latach 50tych kolumnę przewrócono i rozbita leżała przy grocie, po czym ktoś zapewne zrobił z tego użytek, bo i po resztkach ślad zniknął. Po fontannach również pozostało wspomnienie, a jedynie resztki pomnika są smutnym jego wspomnieniem.
Należy mieć nadzieję, że może kiedyś przywrócona mu zostanie choć część dawnego piękna. Gdyby jednak ktoś był w zamku Badelberg w Poczdamie to warto wiedzieć, że jego pierwowzór- dzieło berlińskiego rzeźbiarza Christiana Daniela Rauch – stoi właśnie w pobliżu tego zamku.

W 1873r Marianna przekazała zarząd nad pałacem i częścią dóbr śląsko – kłodzkich swojemu synowi Albrechtowi w prezencie ślubnym. Innym powodem takiej decyzji był zakaz króla Prus, który zakazał Mariannie pobytu na ziemi pruskiej dłuższego niż 24 godziny. Było to spowodowane skandalem jaki wybuchł na dworze pruskim. Otóż u boku Marianny pojawił się Holender Johannes van Rossum – początkowo lokaj, następnie bibliotekarz , koniuszy i osobisty sekretarz Marianny. Plotki o ich romansie dotarły na dwór królewski, co wywołało oburzenie króla, a fakt, że była w ciąży z Rossumem przyśpieszył jej rozwód w lipcu 1848r. Sprawa zakończyła się zerwaniem stosunków między dworami pruskim i holenderskim. Marianna- królewna pruska została oficjalnie potępiona i wyrzucona z Berlina a na dodatek nie mogła przebywać w Prusach dłużej niż 24 godziny. Rossumowi odmówiono prawa pobytu w Prusach.
By móc przebywać chociaż w pobliżu swoich ziem na Śląsku, Marianna w 1854r kupiła dobra w oddalonej od Kamieńca o 10km Bilej Vodzie i zamieszkała w dawnym zamku myśliwskim. Miała możliwość odwiedzania majątku, ale każdorazowo na krótko i zawsze musiała zameldować się i odmeldować z pruskiej ziemi. By utrudnić Mariannie życie zakazano jej wchodzenia do pałacu głównym wejściem. W tym celu dobudowano schody do jednego z pomieszczeń pod tarasem w części frontowej.

Podczas II wojny światowej Niemcy mieli w pałacu magazyn przejściowy dla zwożonych ze Śląska dzieł sztuki. W 1945r do Kamieńca wkroczyła Armia Radziecka, która stacjonowała w pałacu. Wywieziono bądź zdewastowano wyposażenie pałacu, a w lutych 1946r cały kompleks spłonął, najprawdopodobniej podpalony przez żołnierzy radzieckich. Część zgrabionych marmurów zdobi Salę Kongresową Pałacu Kultury w Warszawie. Od tamtej pory pałac niszczał.
W 1984r został wydzierżawiony prywatnemu przedsiębiorcy, a po jego śmierci stał się ponownie własnością gminy,która rozpoczęła remont.
Od 1 maja 2013r jest udostępniony zwiedzającym.
 
 
 
 
 
 
 
 
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim z lotu ptaka:
http://www.polskazdrona.pl/palac-marianny-oranskiej-w-kamiencu-zabkowickim-159.html
 
 
 
 
 
Archiwalne zdjęcia udostępniono dzięki Fotopolska.eu
 
Akwarela pałacu- autor: Andrzej Woźniak jeleniogórski artysta malarz.
 

Galeria