pałac w Szalejowie Dolnym

Niedaleko Kłodzka leży Szalejów Dolny wspomniany już w 1269r jako siedziba dziekana, a powstały przy szlaku handlowym prowadzącym z Czech przez Kłodzko na Śląsk.

W 1337r wieś należała do braci von Glubos, którzy sprzedali swe dobra w 1350r arcybiskupowi z Pardubic, a ten z kolei podarował je Augustianom z Kłodzka.

W ich rękach Szalejów był prawie 250 lat, a od 1579r stał się na kolejne dwa wieki własnością Jezuitów. Zakon w XVII w ufundował we wsi dwór, który stanął przy folwarku.

Po kasacie majątku kościelnego w 1787r tamtejsze dobra przejęły Prusy i rok później nastał ich nowy właściciel- hrabia Friedrich Wilhelm von Reden. Umierając nie pozostawił potomków i majątek w 1815r otrzymał hrabia von Münchhausen – mąż jego siostry. Rodzina ta była ostatnim przed II wojną światową właścicielem Szalejowa Dolnego.

CIEKAWOSTKA

Von Münchhausenowie należą do starej, niemieckiej, arystokratycznej rodziny z początkami sięgającymi XIIw.
Tłumacze nazwiska mówią, że znaczy ono dosłownie „Dom mnicha” więc mnicha posiadają w rodowym herbie.Jego szata miała raz kolor czarny raz biały, co symbolizuje podział rodu jaki miał miejsce w XIIIw na dwie linie.

Właściciele Szalejowa Dolnego należeli do tzw „białej” linii. Od 1564r dzierżyli tytuł baronów.

Pałac w Szalejowie Dolnym swój dzisiejszy wygląd zawdzięcza właśnie rodzinie von Münchhausen oraz przekształceniom jakie miały miejsce za jej czasów w XVIII i XIXw. Powstał w miejscu starego dworu w latach 1840- 1844, a pozostałością po Jezuitach jest środkowa część budowli i kartusz z datą 1694 oraz herbem zakonu znajdujący się w oficynie mieszkalnej.

Dwu i trzykondygnacyjna budowla znajduje się na niewielkim wzniesieniu. Składa się z dwóch prostokątnych skrzydeł, nakryta jest dachami dwuspadowymi i jest częściowo podpiwniczona.
W centralnej części mieści się główne wejście, nad którym na wysokości drugiej kondygnacji umieszczono balkon. Pałac zdobią dwie okrągłe wieże wkomponowane w budynek. Z drugiej strony budowli znajduje się ganek podtrzymujący balkon, nad którym widnieje kartusz herbowy ostatnich właścicieli. W jednym ze skrzydeł znajduje się dawna kaplica. W elewacji można podziwiać wiele detali związanych z architekturą neogotycką: ostrołukowe wykończenia okien, szczyty, wieże. Pałac otaczał park ze stawami, a na majątek składały się: tartak, młyn wodny, browar, gorzelnia, olejarnia oraz cukrownia, po których pozostało jedynie wspomnienie.

CIEKAWOSTKA

Mimo pełnienia różnych funkcji przez przedstawicieli rodu von Münchhausen najbardziej w pamięci utkwił baron- fantasta, którego rodzina była właścicielami nie tylko pałacu w Szalejowie Dolnym, ale również w Żelaźnie i Ratnie Dolnym. Baron Karl Friedrich Freiherr von Münchhausen urodził się w 1720r w Bodenwerder. Był żołnierzem, walczył podczas wojen rosyjsko- tureckich, podróżnikiem, paziem na dworze oraz oficerem kawalerii. Posiadał na Łotwie majątek lecz po latach powrócił do rodzinnego Bodenwerder, gdzie w trakcie myśliwskich uczt snuł niesamowite opowieści o egzotycznych przygodach, co było powodem uznania go za fantastę.

Zmarł w 1797r, ale w pamięci pozostał dzięki powieści Rudolfa Ericha Raspe pt. „Niezwykłe przygody Barona Münchhausena”,którą zekranizowano.

Zawiera ona wiele elementów fantastycznych i właśnie dla takich zupełnie nieprawdopodobnych snutych opowieści powstało określenie münchhauseniada a sam baron zyskał przydomek „ barona kłamstw”.

W 1945r w pałacu swoją siedzibę urządziła sobie Armia Czerwona, potem został przejęty przez Skarb Państwa i powstały w nim biura oraz mieszkania pracowników PGR, które zajęło folwark. Od 1957r właścicielem majątku był Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodkowej w Szczytnej- również organizator obozów dla dzieci i młodzieży.

W latach 70tych pałac kupił Agrokompleks „Sudety” (ówczesny właściciel zamku Książ) odremontowano go przy okazji niszcząc dawne wnętrza.
Po likwidacji firmy rezydencję kupiła spółka, która chciała stworzyć tam ośrodek wypoczynkowy, ale ze względu na lokalizację nie cieszył się on powodzeniem, więc sprzedano go poprzedniemu właścicielowi.
W 1996r pałac znalazł nowego nabywcę- Amerykankę polskiego pochodzenia i mimo, że jest zabezpieczony nie widać żadnych prac.

Na szczęście można go zobaczyć z zewnątrz, ale warto choć na chwilę zatrzymać się i obejść, bo jest piękny mimo, że niszczeje i zarasta. Naprzeciw pałacu znajduje się mauzoleum.

CIEKAWOSTKA

W 1937r na granicy gmin Szalejów Dolny i Kłodzko powstało lotnisko posiadające jeden pas startowy. Z czasem postawiono hangary, magazyn, warsztat naprawczy i stanowiska dział przeciwlotniczych. Właściciele pałacu w Szalejowie Dolnym zmuszeni zostali udostępnić część pomieszczeń dla komendantury lotniska. W folwarku powstała kuchnia wojskowa oraz kasyno.
Z lotniska startowały samoloty posiadające sprzęt, dzięki któremu podczas lotów zwiadowczych wykonywano zdjęcia i filmy. Nie zostało ono nigdy zbombardowane, a wraz z upadkiem III Rzeszy zostało opuszczone.